Socjalizacja malucha – kiedy i jak uspołeczniać dziecko?

Co to jest socjalizacja dziecka? Socjalizacja pierwotna i wtórna

Socjalizacja to proces, w trakcie którego człowiek pod wpływem społeczeństwa uczy się wyznaczonych przez nie reguł funkcjonowania, tradycji, ról społecznych czy przekonań. Dowiaduje się więc w pewnym sensie, jak powinien żyć, żeby być przez to społeczeństwo przyjmowany. Uczy się także obowiązujących form komunikacji [1].

Socjalizacja pierwotna to nic innego, jak pierwsza socjalizacja w rodzinie, w której dziecko doświadcza kontaktów z drugim człowiekiem i nabiera rozumienia tego, jak należy postępować w społeczeństwie. Socjalizacja wtórna to proces wchodzenia w nowe grupy, w których trzeba uczyć się różnych zasad od nowa.

Socjalizacja w rodzinie a wychowanie dziecka

W potocznym rozumieniu socjalizacja jest tym samym, co wychowanie dziecka. Nowożytne zmiany społeczne w obrębie podejścia do decyzji pokazują, że wychowanie coraz bardziej się różni między konkretnymi rodzinami i nie przystaje do jednego społecznego wzorca. W ostatnich latach pod dyskusje poddawane są tradycyjne role społeczne czy reguły tzw. „grzecznego wychowania” [1].

Równocześnie nie ma możliwości, żeby na podstawowym poziomie socjalizacja w rodzinie nie zachodziła – dziecko uczy się komunikacji, czytania mowy ciała i emocji, noszenia ubrań, tego, że w sklepie trzeba zapłacić czy że nie bije się ludzi, gdy robią coś nie po naszej myśli.

O ile jednak socjalizacja dotyczy głównie zachowań, to ponowoczesne modele wychowania skupiają się głównie na wspieraniu dziecka w tym, kim ma się stać. Dlatego zamiast uczyć konkretnych reguł i zachowań, uczy się umiejętności – czyli zamiast np. mówić „trzeba się dzielić”, rodzice uczą empatii.

Socjalizacja – najczęstsze mity

Adaptacja a socjalizacja

Często potocznie używa się słowa „socjalizacja” w kontekście tego, że dziecku trudno wejść w grupę; mówi się, że dziecko jest „dzikie”, niezsocjalizowane, gdy trudno mu się zaadaptować do żłobka albo przedszkola. Warto pamiętać, że dziecko, które doskonale rozumie i podąża za społecznymi normami oraz potrafi się komunikować, może potrzebować czasu, by wejść w nową grupę – nawet do kilku tygodni.

Niektóre dzieci są niezsocjalizowane i „dzikie”

Szansa na to, że żyjąc we współczesnym zachodnim społeczeństwie, spotkamy zupełnie niezsocjalizowane dziecko, jest praktycznie zerowa – takie dziecko musiałoby się wychowywać w zupełnym oddzieleniu od ludzi, co zdarza się tylko w sytuacjach drastycznej przemocy lub gdy dziecko jest wychowywane przez zwierzęta.

Im lepsza socjalizacja, tym łatwiej dziecku w grupie

Rzeczywiście, umiejętności służące komunikacji oraz obycie z normami społecznymi ułatwia dziecku funkcjonowanie społeczne. Jednak socjalizacja nie jest gwarantem tego, jak łatwo dziecko odnajdzie się w grupie rówieśniczej. Łatwość, z jaką odnajdujemy się w większych grupach, jest w dużej mierze związana z osobowością, na przykład z wymiarami ekstrawersji i introwersji, lub wysoką reaktywnością (wysoką wrażliwością). Niektórzy ludzie przez całe życie najlepiej odnajdują się w kontaktach 1 na 1 lub w mniejszych grupach, jednak nasze wyobrażenie o socjalizacji wymaga od dzieci, żeby doskonale radziły sobie z dużą grupą. Jeżeli Twoje dziecko potrzebuje czasu w nawiązywaniu znajomości czy wchodzeniu w nowe grupy, to warto je wspierać, jednak pamiętaj, że nie musi to mieć związku z procesem socjalizacji.

Kiedy socjalizować?

To pytanie zawiera w sobie dwa mity. Po pierwsze taki, że rodzice powinni w świadomy sposób planować socjalizację dziecka, na przykład przez wystawianie go na sytuacje społeczne. Socjalizacja jest ubocznym skutkiem Twojego przebywania z dzieckiem, budowania więzi i wychowania. Jeżeli nie żyjecie w chatce na odludziu i spotykacie się z ludźmi, to nie ma potrzeby szczegółowego planowania tego procesu. Jeżeli jednak widzisz, że dziecko ma trudność z konkretnymi sytuacjami społecznymi, możesz wspierać u niego rozwój pomocnych umiejętności – na przykład odmawiania, dbania o granice, proszenia.

Drugim mitem jest to, że należy zadbać o socjalizację dziecka w odpowiednim momencie, przez co najczęściej rozumie się wysłanie dziecka do placówki edukacyjnej. Badania pokazują, że dzieci pozostające w edukacji domowej tworzą bliskie i stabilne więzi, są zadowolone z życia, a ich moralność i altruizm nie pozostawiają nic do życzenia [2]. Możemy więc zakładać, że uczęszczanie do żłobka, przedszkola i szkoły nie ma nic wspólnego z tym, jak przebiega socjalizacja.

Jeżeli martwił cię temat socjalizacji u Twojego dziecka, możesz odetchnąć z ulgą. Spędzając z nim czas, rozmawiając, pokazując świat czy chodząc na plac zabaw, właśnie bierzesz w niej udział!