Rozwój motoryczny niemowlęcia – metody wspomagania postępów na każdym etapie

Kiedy dziecko zaczyna raczkować?

Noworodek z chwilą przyjścia na świat ma niewielką liczbę odruchów wrodzonych, ale stanowią one bazę do dalszego rozwoju. Jest to tzw. faza promotoryczna. W jej przebiegu maluch wykonuje m.in. pełzanie. A raczkowanie? Raczkowanie kształtuje się w fazie motorycznej, czyli po opanowaniu pionizacji głowy i innych zdolności. Stopniowe zdobywanie prostych umiejętności ruchowych kształtuje bardziej złożone funkcje motoryczne. Ich nabywanie przebiega sekwencjami, dlatego nauka raczkowania jest poprzedzona zdobywaniem innych, które ostatecznie doprowadzą malucha do odpowiedniej postawy pionowej, by zacząć raczkowanie. W okolicach 1–2 miesiąca życia możesz obserwować, jak dziecko unosi głowę w pozycji leżenia na brzuchu. Następnie maluch siada, podpierając się rękami (3–5 m. ż), aby od 6. do 9 m.ż. móc płynnie przejść do siadu i pozycji czworaczej. To etapy raczkowania, które są kluczowe w nabyciu nie tylko umiejętności raczkowania, ale przede wszystkim koordynacji własnego ciała, które jest niezbędne do wstawania (z podporem i samodzielnie) oraz chodzenia w niedalekiej przyszłości (8–10 m.ż.). [1, 2, 3]

Jak pomóc dziecku raczkować, trzymać głowę w pionie, siadać i chodzić?

Początki raczkowania stanowią spore wyzwanie dla malucha. Raczkujący bobas bywa najczęściej uroczo niezgrabny w swoich próbach. Powszechne są przewrotki na boki, do przodu, na pupę, niemoc w wykonaniu kroku, raczkowanie bokiem, a nawet raczkowanie do tyłu. Wraz z nabyciem pewności siebie, siły i równowagi mięśniowo – sensorycznej, dziecko porusza się płynniej i sprawniej. Dopiero w wieku poniemowlęcym zwiększa się tempo rozwoju motoryki dużej. Zarówno czas, jak i jakość raczkowania oraz innych zdolności ruchowych uwarunkowane są czynnikami endogennymi (np. dojrzałością układu nerwowego i zmianami biochemicznymi organizmu), jak i egzogennymi (np. stylem życia i poziomem stymulacji zewnętrznej), dlatego jeśli np. raczkowanie nie odbywa się w wieku 8–10 miesięcy, nie wpadaj w panikę! Poprzez zabawę możesz stymulować postęp nauki wielu czynności. Zatem jak zachęcić dziecko do raczkowania?

• Po pierwsze nie przeszkadzaj! Unikaj stosowania szelek, chodzików, kojców i innych urządzeń, które ograniczają swobodną mobilność dziecka czy krępują jego kończyny. Pozwól maluchowi na beztroską i wolną zabawę.
• Unikaj podtrzymywania dziecka pod pachami czy za ręce – takie czynności, mimo że wykonywane w dobrej wierze, działają na niekorzyść układu kostno-mięśniowego oraz zdolności koordynacji sensorycznej dziecka.
• Stwórz bezpieczne warunki do rozwoju, stosując np. maty do raczkowania, które stymulują wzrok oraz wspierają rozwój równowagi i siły mięśniowej, są powszechnie używane do zabaw w leżeniu w żłobkach i pracy z dziećmi w gabinetach fizjoterapeutycznych. Chronią one dziecko przed twardym lądowaniem podczas prób raczkowania i chodzenia, zbędne są wtedy ochraniacze do raczkowania i inne wynalazki, które tylko zaburzają prawidłową biomechanikę stawów. Możesz natomiast stosować ochraniacze na meble, zwłaszcza te z ostrymi kantami. Poza tym usuń z półek, do których maluch może sięgnąć, wszelkie bibeloty mogące spaść na głowę czy rozbić się o podłogę i okaleczyć. Usuń z podłogi ruchome dywany i chodniki.
• Zadbaj, aby nauka raczkowania lub chodzenia odbywała się na bosaka – skarpety mogą zwiększać poślizg na podłodze, a buty ułatwiać pracę stóp.
• Zabawiaj malucha w leżeniu na brzuchu zabawkami nad głową i z przodu, a w leżeniu na plecach angażuj do pracy kończyny po skosie.
• Motywuj do ruszania się, stosując zabawki do raczkowania, np. kolorowe, grające piłki, które turlając się do przodu czy na boki, motywują malucha do ruchu. Możesz też wykorzystać ulubione zabawki dziecka.
• Stosuj walec do raczkowania lub duże poduszki, na które dziecko może się wspiąć i osiągnąć bardziej pionową pozycję.
• Wykonujcie ćwiczenia do raczkowania, np. „rowerek” (połóż malucha na plecach, złap za kostki i prowadź nóżki jak podczas jazdy na rowerze), „tor przeszkód” (np. rozłóż koce, po których maluch ma raczkować np. z kuchni do salonu), pływanie i zabawy w wodzie.
• Pokaż maluchowi, na czym polega raczkowanie. [1, 2, 4]