Rozwój dziecka – wspieranie przez ciekawość, zabawę, bezpieczeństwo

Czym jest ciekawość świata u dziecka?

Ciekawość świata jest wrodzoną cechą ludzi i zwierząt. Oznacza to, że dzieci się rodzą, już ją posiadając. Jest ona pragnieniem do tego, żeby szukać, badać, odkrywać nowe rzeczy, a więc krótko mówiąc, odpowiada za nieustanne dążenie do rozwoju u człowieka.

Od czego zależy ciekawość i otwartość na świat?

Poziom ciekawości u ludzi zależy częściowo od ich temperamentu. Wiele teorii osobowości ujmuje taki jej wymiar, jak otwartość. Oznacza to, że ludzie różnią się między sobą tym, jak bardzo przyciągają ich nowości i czy cenią to, co jest inne niż dotychczas było im znane. Ciekawość będzie też mniej uzewnętrzniała się w zachowaniu u ludzi z wyższym poziom lęku. Trudniej o nią w sytuacjach, kiedy człowiek czuje, że jest w zagrożeniu.

To, jak wiele ciekawości dany człowiek będzie przejawiał w konkretnej sytuacji, zależy jednak od większej ilości czynników, niż tylko jego osobowość. Nakładają się na to również jego dotychczasowe doświadczenia, czyli między innymi to, czy rodzice pokazywali mu świat jako ciekawy czy jako zagrażający, czy korzystanie z ciekawości przynosiło przyjemność, czy może negatywne skutki, czy ma pozytywne przekonania na jej temat.

Poziom ciekawości nie jest stały, tylko zależy od sytuacji. Żeby wykazać się ciekawością, potrzebujemy posiadać do tego zasoby. Przede wszystkim ważne jest poczucie bezpieczeństwa, ale trudno o otwartość również wtedy, kiedy jesteśmy zmęczeni, przestymulowani, przeciążeni albo po prostu bardzo smutni.

Jak wspierać ciekawość świata u dziecka?

Poczucie bezpieczeństwa – klucz do rozwoju dziecka

Najbardziej podstawową rzeczą, o którą możesz zadbać jako rodzic, żeby wspierać ciekawość świata, a co za tym idzie rozwój dziecka, jest budowanie poczucia bezpieczeństwa. W dużej mierze, co szczególnie wyraźnie widać u małych dzieci, zależy ono od jakości więzi z opiekunem. Jeżeli rodzic reaguje adekwatnie na potrzeby dziecka, to czuje się ono o wiele bezpieczniej.

Bardzo ważne jest też to, jaki obraz świata przekazujesz swojemu dziecku – czy pokazujesz mu świat jako miejsce pełne ciekawych rzeczy do odkrycia, czy może jako źródło wielu niebezpieczeństw? Czy samemu niepokoisz się w kontakcie z nowościami i hamujesz jego ciekawość?

Możesz też zadbać o rozwój ciekawości w eksploracji świata przez dziecko poprzez zapewnienie mu bezpiecznego otoczenia do robienia tego. Często dzieciom łatwiej jest poznawać świat w pewnych ograniczonych ramach – na przykład w ogrodzie otoczonym płotem niż na łące, której końca nie widać. Łatwiej też eksperymentować z rzeczami, które już znają albo widziały, jak ktoś ich używa. To wszystko wiąże się z poczuciem bezpieczeństwa.

Swobodna zabawa – kwintesencja dziecięcej ciekawości

Swobodna zabawa jest formą spędzania czasu inicjowaną przez dzieci. Mogą one zaprosić do niej dorosłego, ale nie muszą. Odbywa się na ich własnych warunkach, a dorosły oddziałuje na nią głównie poprzez stworzenie warunków do niej – na przykład bezpiecznego środowiska. Przez wielu współczesnych psychologów, jak choćby Petera Graya, swobodna zabawa uznawana jest za klucz do prawidłowego rozwoju dziecka [1].

Swobodna zabawa jest w pewnym sensie ucieleśnieniem dziecięcej ciekawości świata. Podczas niej dzieci mogą odkrywać, wymyślać i ćwiczyć nieskończenie wiele możliwych scenariuszy. Równocześnie doświadczenia nabywane w jej trakcie budują umiejętność ciekawienia się światem. Dlatego tak ważne dla rozwoju dzieci jest to, żeby mniej planować i mniej nim zarządzać, a raczej pozwalać dzieciom na to, żeby robiły to samodzielnie.

Zaufanie do dzieci

Już na początku XX w. psycholodzy zajmujący się rozwojem dzieci, tacy jak Jean Piaget czy Lew Wygotski, mówili o tym, że mamy zbyt mało zaufania do dzieci w ich chęci do rozwoju [2]. Jeżeli chcesz wspierać ciekawość świata u swojego dziecka, zaufaj mu, że ją posiada. Czasami będzie ci się wydawać, że angażuje się ono w zupełnie nieciekawe czynności, że powtarza je po wielokroć albo że mogłoby bardziej rozwojowo spędzać czas. Zanim jednak wkroczysz ze swoimi pomysłami, daj sobie chwilę czasu, żeby poobserwować, co to twoje dziecko naprawdę robi i dlaczego. Być może rozwija właśnie bardzo potrzebne mu umiejętności albo buduje w sobie poczucie bezpieczeństwa do tego, żeby niebawem zająć się czymś o wiele bardziej spektakularnym.

Inspirowanie

Jest wiele rzeczy, które możesz zrobić, żeby zachęcać swoje dziecko do ciekawości. Należą do nich: pokazywanie mu nowych rzeczy, zachęcanie do próbowania nowych potraw, dzielenie się ciekawostkami o świecie, zabieranie w różne miejsca. Dzieje się to najczęściej po prostu przez wspólne życie, w którym tworzymy miejsce na uważność – zatrzymywanie się w celu obserwacji i cieszenia się światem. Możecie czytać książki, możecie oglądać filmy, pojechać na wycieczkę, wyjść przed blok ze szkłem powiększającym albo posłuchać opowieści starszych ludzi, o tym, jak wyglądał świat kilkadziesiąt lat temu – możliwości jest naprawdę bardzo dużo. Jednak bardzo ważne jest pamiętanie o tym, że tylko zachęcanie do tych czynności będzie miało sens. Nie da się kogoś zmusić do ciekawości, tak samo, jak nie da się zmusić do zabawy.