Przyczyny infekcji – jak rozpoznać, co dolega Twojemu dziecku?

Przeziębienie: wirus czy bakteria?

Choroba przeziębieniowa to zespół objawów klinicznych związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych. Jest ono klasyfikowane jako infekcja wirusowa, której czynnikiem etiologicznym może być nawet ponad 200 typów wirusów (jednak aż w 50% przypadków za przeziębienie odpowiadają rynowirusy) [1]. Najczęściej zarażamy się od chorych osób: drogą kropelkową lub przez używanie wspólnych przedmiotów. To właśnie z tego powodu eksperci odradzają przebywanie w dużych skupiskach ludzkich, szczególnie w sezonach obniżenia odporności. Tłumaczy to również fakt częstych przeziębień u dzieci chodzących do przedszkola, szkoły czy żłobka. Infekcja wirusowa u dziecka to częsty problem nękający zatroskanych rodziców – dlatego warto wiedzieć, jak skutecznie sobie z nią radzić.

Infekcja wirusowa – objawy

Przebieg infekcji wirusowej charakteryzuje zwykle łagodny początek. Przeziębienie rozpoczyna się od dreszczy, gorączki, złego samopoczucia, niedrożności nosa, kichania, bólu gardła i suchego kaszlu, który ma tendencje do przechodzenia w wilgotny. U niektórych małych pacjentów występuje także zapalenie spojówek, które można rozpoznać przez zaczerwienienie i łzawienie oczu [1]. W tym miejscu warto podkreślić, że obecność zielonej wydzieliny wypływającej z nosa nie jest absolutnym wyznacznikiem zakażenia bakteryjnego, tak samo jak wodnista i bezbarwna treść, chociaż jest uważana za jedną z cech infekcji wirusowej, nie jest jej ostatecznym dowodem.

Możemy wyróżnić następujące etapy infekcji wirusowej:

• pierwszą fazę charakteryzującą się nasileniem objawów po 2–3 dniach od ich rozpoczęcia,
• fazę ustępowania choroby, podczas której dolegliwości stopniowo zanikają (zwykle w ciągu 7–10 dni).

Zdarza się, że pomimo wyciszenia infekcji kaszel może utrzymywać się nawet do 2–3 tygodni po zakończeniu objawów. Ile trwa gorączka przy infekcji wirusowej? Około 3–4 dni, ale pamiętajmy, że może się nie pojawić wcale.

Walka z przeziębieniem ma charakter objawowy [1], a leki na infekcję wirusową wykazują działanie zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa. W aptekach są dostępne preparaty soli morskiej, leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Poza farmaceutykami specjaliści zalecają, by w czasie choroby dziecko dużo odpoczywało i było intensywnie nawadniane.

Infekcja bakteryjna a przeziębienie

Poza wirusami do patogenów infekcji dróg oddechowych należą też bakterie. Bardzo rzadko stanowią one pierwotną przyczynę zakażenia, częściej występują jako powikłanie wcześniejszej infekcji wirusowej, zwykle po przeziębieniu u niemowląt oraz po przeziębieniu u dzieci.

Najczęściej spotykanym powikłaniem infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych jest bakteryjne zapalenie zatok przynosowych lub bakteryjne zapalenie ucha (częste u osób młodych). Przeziębienie może się także przeistoczyć w zapalenie krtani, oskrzeli i płuc, a nawet zapalenie mięśnia sercowego.

Infekcja bakteryjna gardła u dzieci

U dzieci zdecydowanie częściej niż u dorosłych występują infekcje bakteryjne. Najczęściej dochodzi do rozwoju anginy, czyli infekcji bakteryjnej spowodowanej przez paciorkowce, która lokalizuje się w gardle. Angina cechuje się cięższym przebiegiem, obecnością wysięku na migdałkach oraz wyższą gorączką niż wirusowe przeziębienie. Do eliminacji bakterii konieczne jest włączenie odpowiedniej antybiotykoterapii. Przyjmowanie antybiotyków przy infekcjach wirusowych nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, wręcz może doprowadzić do osłabienia organizmu. Z tego względu tak istotne jest określenie, jaki czynnik chorobotwórczy wywołał chorobę.

Zapalenie gardła – jak odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej?

W odróżnieniu przyczyny zapalenia gardła pomocna jest skala Centora [2]. Za etiologią bakteryjną przemawia temperatura ciała chorego powyżej 38℃, brak kataru, powiększone węzły chłonne szyjne przednie, wysięk na migdałkach i ich obrzęk. Wiek chorego dziecka wykazującego powyższe objawy, również może być wskazówką co do przyczyny infekcji – gdy dziecko ma 3–14 lat, prawdopodobieństwo, że choruje z powodu anginy paciorkowcowej, jest bardzo wysokie. To samo tyczy się przeziębionego noworodka, niemowlaka lub dziecka do lat 3. Z kolei u osób dorosłych za zapalenie gardła odpowiadają zwykle wirusy.

Infekcje dróg oddechowych – wirusowa a bakteryjna

Pozaszpitalne zapalenie płuc najczęściej jest spowodowane dwoinką zapalenia płuc – Streptococcus pneumoniae, natomiast wirusy zlokalizowane w drogach oddechowych odpowiadają za ok. 30% przypadków zapalenia płuc [3].

W bakteryjnym zapaleniu płuc konieczne jest włączenie antybiotyku, a czasem nawet hospitalizacja.

Pozaszpitalne zapalenie płuc rozpoznaje się na podstawie objawów takich jak kaszel, duszność czy ból w klatce piersiowej [3]. Lekarz powinien zlecić wykonanie RTG klatki piersiowej oraz niezbędnych badań laboratoryjnych, gdyż morfologia w infekcji wirusowej różni się od morfologii w infekcji bakteryjnej:

• znacznie podwyższone leukocyty są charakterystyczne dla infekcji bakteryjnej, natomiast w przypadku wirusówki są podwyższone lub obniżone;
• limfocyty ulegają podwyższeniu, gdy organizm jest zajęty przez wirusy i obniżone, gdy za chorobę odpowiadają bakterie;
• neutrofile są obniżone przy chorobach wirusowych i podwyższone przy bakteryjnych.

Warto przeprowadzić też badanie CRP (test CRP). Ten wskaźnik stanu zapalnego dostarcza bardzo dużo informacji – wyraźnie podwyższone CRP (najczęściej >100) jest typowe dla infekcji bakteryjnych. Co ważne, CRP w infekcjach wirusowych również może wykraczać poza zakres przyjętych norm, dlatego tak ważne jest analizowanie wyniku wraz z morfologią krwi pacjenta i oceną jego stanu klinicznego.

Antybiotyk na wirusy czy bakterie?

Antybiotykoterapia to metoda leczenia zakażeń bakteryjnych. Stosowanie antybiotyku w przeziębieniu i innych infekcjach wirusowych jest nieskuteczne i nie zmniejsza ryzyka nadkażenia bakteryjnego. Lekarz po zbadaniu i zapoznaniu się z historią choroby pacjenta podejmuje decyzję o wdrożeniu odpowiedniego antybiotyku. Domowe sposoby na infekcje bakteryjne mogą być stosowane jako dodatek do antybiotykoterapii – nigdy jako alternatywa.