Odporność u dzieci a infekcje – jak wspierać odporność by dzieci mniej chorowały

Jakie znaczenie ma układ odpornościowy?

W ciele człowieka za odporność odpowiada układ immunologiczny, w którego skład wchodzą obecne we krwi przeciwciała i białe krwinki a także śledziona, szpik kostny, węzły chłonne i jeszcze wiele innych elementów.

Aby ustrzec organizm dziecka przed drobnoustrojami, konieczne jest wzajemne uzupełnianie się dwóch rodzajów odporności: wrodzonej i nabytej. Dokładny podział obejmuje:

• odporność wrodzoną;
• odporność nabytą czynną – zdobywaną po przechorowaniu, szczepieniu;
• odporność nabytą bierną – pozyskiwaną wraz z przeciwciałami od matki czy w związku ze sztucznym podaniem immunoglobulin.

Noworodek rodzi się tylko z odpornością wrodzoną, czyli taką, którą warunkują przeciwciała dostarczone przez łożysko z krwi matki. Rosnąc, dziecko zdobywa i rozwija odporność nabytą związaną z przeciwciałami dostarczanymi najczęściej wraz z mlekiem matki lub wytwarzanymi przez układ immunologiczny w następstwie szczepień lub przebytych infekcji i chorób.

Maluchy chorują dość często – szczególnie wtedy, gdy trafiają do żłobka czy przedszkola. Często słyszymy, że dzieci „nabierają odporności” i że to naturalne. Rzeczywiście, rodzicom nieobce są przedszkolne „mini epidemie”. Dlaczego tak się dzieje? W takich placówkach jest dużo dzieci, każde z innego środowiska, domu czy podwórka, przez co narażenie na kontakt z drobnoustrojami chorobotwórczymi jest wyższe. Na dodatek układ odpornościowy małych dzieci nie jest jeszcze w pełni rozwinięty i nie może bronić się tak skutecznie, jak układ dorosłego człowieka.

Najlepsze na odporność dla dzieci

Pierwsze przeciwciała obecne w krwi noworodka to te, które dostał od matki przez łożysko w życiu płodowym. Jednak rola mamy w procesie przekazywania przeciwciał, czyli de facto w przekazywaniu odporności, nie kończy się wraz z porodem. Jednym z najlepiej zbadanych sposobów wzmocnienia odporności u małych dzieci jest karmienie piersią. Głównym składnikiem pokarmu kobiecego jest woda, tłuszcz, białko i witaminy. Mleko kobiece zawiera również liczne substancje mające działanie immunologiczne: laktoferynę, oligosacharydy i właśnie przeciwciała [2]. Tak bogaty skład pokarmu, obfitujący w substancje wzmacniające odporność u dzieci, sprawia, że celem, do którego powinna dążyć każda mama, jest wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia dziecka [1].

Dzięki temu dzieci karmione piersią rzadziej zapadają na choroby uszu, dróg oddechowych i moczowych, biegunkę zakaźną, są też lepiej chronione przed wystąpieniem w przyszłości takich schorzeń jak m.in. astma, cukrzyca, atopowe zapalenie skóry i otyłość [1].

Oczywiście w niektórych sytuacjach karmienie piersią jest niemożliwe. Na szczęście na rynku są dostępne preparaty, które z powodzeniem mogą być ekwiwalentem pokarmu z piersi.

Witaminy dla dzieci – co daje witamina D3?

Istotną dla prawidłowego funkcjonowania układu odporności u dzieci jest witamina D3. Udowodniono, że działa na pierwszą linię obrony immunologicznej, wzmacniając barierę nabłonkową, dlatego tak ważne jest, by zadbać o jej prawidłowy poziom, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym [3].

Witamina D3 dla niemowląt występuje w postaci kropli lub sprayów, aby ułatwić podawanie suplementu. Dla uzyskania prawidłowego stężenia metabolitów D3 w surowicy krwi rekomendowana doustna dawka tej witaminy dla noworodków i niemowląt donoszonych wynosi 400 j.m. na dobę. Suplementację rozpoczyna się od pierwszych dni życia, niezależnie od tego, czy dziecko jest karmione piersią. Zalecana dawka dla dzieci od 1. do 18. roku życia wynosi od 600 do 1000 j.m. na dobę, od października do marca. W sytuacjach, gdy dziecko przebywa na słońcu w ograniczonym czasie lub restrykcyjnie używa kremów z filtrami UVB, sugeruje się suplementowanie witaminy D3 przez cały rok [4].

Często stosowany tran na odporność dla dzieci jest świetnym źródłem witamin D3 oraz A, a także cennych kwasów omega-3 i -6, o których wiemy, że korzystnie działają na układ nerwowy, krwionośny i odpornościowy. Pożyteczny wpływ na układ immunologiczny dziecka mają również inne składniki występujące w tłuszczu z wątroby ryb: alkiloglicerole i skwalen. Pamiętaj, aby sprawdzać, ile dokładnie witaminy D3 znajduje się w tranie, który podajesz dziecku. Jeśli zawartość jest mniejsza niż rekomendowana dla wieku, konieczne jest dodatkowe podawanie witaminy D3. Bazując na informacjach na opakowaniu, trzeba przeliczyć, ile podajemy witaminy D z tranem i zmodyfikować dawkę drugiego preparatu z witaminą D3 [3].

Hartowanie i zioła na odporność dla dzieci

Istnieje wiele mieszanek ziołowych stosowanych w celu poprawy odporności u dzieci. Najczęściej w ich skład wchodzą kwiaty rumianku, liście maliny, kwiaty lipy, lukrecja czy owoce dzikiej róży. Mimo że takie napary są często i chętnie stosowane, mało jest rzetelnych badań naukowych wykazujących ich skuteczność w budowaniu odporności u dzieci.

Chcąc korzystać z naturalnych metod wzmacniania odporności, można sięgnąć po rozpowszechnione, szczególnie w krajach skandynawskich, hartowanie. Hartowanie polega na zwiększaniu wytrzymałości organizmu na zmienne warunki środowiska, takie jak niska i wysoka temperatura. Dzięki niemu jesienią i zimą lepiej tolerowane są spadki temperatury, co chroni dzieci przed atakującymi je bakteriami i wirusami [5].

Hartowanie dzieci różni się od aktywności podejmowanych przez dorosłych. Najmłodszym najlepiej służą codzienne spacery, niezależnie od pogody. Pamiętaj, by odpowiednio ubrać swoje dziecko przed wyjściem na zewnątrz, najlepiej zgodnie z zasadą „o jedną warstwę więcej, niż jest ubrany dorosły”. Niemowlęta powinny być na powietrzu codziennie i czas ten należy stopniowo wydłużać. Należy uważać, by nie doprowadzić do sztucznego zwiększania temperatury ciała malucha. Przegrzanie dziecka może nastąpić na skutek zbyt ciepłego ubrania, kąpieli w temperaturze powyżej 37℃ lub zwiększonej temperatury w pomieszczeniach. Przegrzanie może skutkować zaburzeniem rozwoju odporności i termoregulacji, ospałością, niechęcią do zabawy, marudzeniem, płaczliwością i pojawianiem się tzw. potówek.

Co na odporność dla dzieci?

Wdrażając w życie wymienione sposoby, można znacznie zwiększyć odporność dzieci na infekcje. Istotne jest przestrzeganie zasad zdrowego trybu życia: stosowanie zróżnicowanej diety bogatej w mikroelementy i witaminy, odpowiednia ilość snu (małe dzieci od 1 do 2 roku życia: 11–14 godzin na dobę; przedszkolaki od 3 do 5 roku życia: 10–13 godzin na dobę, dzieci starsze od 6 do 13 roku życia: 9–11 godzin na dobę), przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów i adekwatna do wieku i możliwości aktywność fizyczna.