Nietolerancja glutenu u dzieci – co to jest i jakie objawy jej towarzyszą?

Nietolerancja glutenu a celiakia. Różne jednostki chorobowe

Jedną z częściej występujących nietolerancji pokarmowych jest nietolerancja glutenu. Opisuje się w ten sposób nietolerowanie frakcji białek – prolamin i glutelin, obecnych w pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie oraz ich pochodnych, a także w odmianach mieszańcowych. Nietolerancja glutenu bywa też określana nadwrażliwością. Choroba ta niekiedy jest mylona lub utożsamiana z celiakią lub alergią na pszenicę. Co to jest celiakia? Tzw. choroba trzewna ma podłoże autoimmunologiczne i jest genetycznie uwarunkowaną nadwrażliwością na gluten, w której dochodzi do rozwoju stanu zapalnego, a w efekcie do uszkodzenia wewnętrznej wyściółki jelita. Alergia na pszenicę jest natomiast wynikiem nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na białka zawarte w tym zbożu, w tym na gluten [1]. Tabela przedstawia główne różnice ww. jednostek chorobowych [2].

Po jakich objawach rozpoznać nietolerancję glutenu?

Nietolerancja glutenu może wywoływać wiele objawów. Najczęściej u dziecka obserwuje się dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak: ból brzucha, biegunka, uczucie przelewania w jelitach, wzdęcia, zaparcia. W nietolerancji glutenu mogą się pojawić objawy skórne, nieuzasadniony niepokój, zaburzenia snu, upośledzona kontaktowość, zmęczenie oraz może dojść do zwolnienia przyrostu masy ciała. Jeśli przy wprowadzaniu do diety dziecka produktów zawierających gluten zaobserwujesz jakiekolwiek nieprawidłowości, zalecana jest konsultacja u pediatry. Nietolerancja glutenu niekiedy ustępuje z wiekiem. W trakcie jej występowania należy jednak wyeliminować gluten z diety, aż do remisji objawów [2, 3].

Nietolerancja glutenu – badania, które pozwolą ją stwierdzić

Zastanawiasz się, jak sprawdzić nietolerancję glutenu? Nietolerancja glutenu u dzieci jest stwierdzana po wykluczeniu celiakii lub alergii na pszenicę. W celu zdiagnozowania nietolerancji glutenu, a jednocześnie wykluczenia celiakii stosuje się przede wszystkim badania genetyczne oceniające ekspansję genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8. Kolejne badania na celiakię to badania serologiczne (badanie surowicy krwi) na obecność przeciwciał EmA (przeciwciała endomysium mięśni gładkich), tTG (przeciwciała transglutaminazy tkankowej), DGP lub DAF (przeciwciała „nowej gliadyny”). Dla rozróżnienia nietolerancji na gluten z alergią przeprowadzić można testy alergiczne [1, 2].

Gluten w diecie dziecka. Kiedy go wprowadzić?

Zgodnie z aktualnym Stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia gluten można zacząć podawać dziecku już od 4 miesiąca życia, ale w małych ilościach (np. kaszka manna w porcji 3 g – czyli płaska łyżeczka suchej kaszki – która zawiera średnio 200–300 mg glutenu) [4]. Nie istnieją żadne badania naukowe wskazujące, że późniejsze wprowadzanie glutenu do diety dziecka miałoby zmniejszyć ryzyko alergii czy nietolerancji pokarmowej [5]. Przy wprowadzaniu produktów z glutenem do dziecięcego jadłospisu należy zwracać uwagę na ich jakość i wybierać te przeznaczone dla najmłodszych. Po pierwszym podaniu glutenu należy uważnie obserwować reakcje organizmu dziecka [5].

Nietolerancja glutenu u dzieci. Czy konieczna jest dieta eliminacyjna?

W przypadku obecności nietolerancji glutenu u niemowlaka wprowadza się dietę eliminacyjną. Po co najmniej trzytygodniowej eliminacji glutenu z diety, czemu towarzyszy ustąpienie objawów, przeprowadza się prowokację glutenem. Nawrót objawów potwierdza rozpoznanie i gluten zostaje na dłuższy czas wykluczony z jadłospisu. Po 1–2 latach leczenia można rozważyć testowy powrót do spożycia glutenu [2]. Bardzo ważne przy stosowaniu diety eliminacyjnej jest zastąpienie wyeliminowanego składnika innym o podobnej wartości odżywczej, a dobrze tolerowanym przez dziecko. W przypadku maluchów jest to szczególnie istotne z uwagi na ryzyko niedoborów, które mogą rzutować na ich zdrowie w przyszłości [6].

Autor: Olga Dąbska, dr nauk o zdrowiu

Konsultacje: lek. med. Agnieszka Widera