Jak radzić sobie z niedoborem żelaza u dzieci?

Okres wzrostu u dzieci sprawia, że zapotrzebowanie na żelazo jest stosunkowo duże w porównaniu do dorosłych. Większa potrzeba tego makroskładnika wynika z faktu, iż po narodzinach noworodek musi przystosować się do środowiska bogatego w tlen. Brak żelaza może doprowadzić do niedokrwistości u dzieci, która wpływa na pogorszenie się parametrów rozwoju psychoruchowego i skutkuje trwałymi zaburzeniami [1].

Normy żelaza dla dzieci

Zalecane spożycie żelaza (RDA) różni się w zależności od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Wynosi ono odpowiednio dla:

niemowląt

• 0‒6 m.ż.: 0,3 mg
• 7‒11 m.ż.: 11 mg

dzieci

• 1‒3 lat: 7 mg
• 4‒12 lat: 10 mg

dziewczynek

• 13‒18 lat: 15 mg

chłopców

• 13‒18 lat: 12 mg [2].

Przyczyny niedoboru żelaza

Pobieranie żelaza przez płód jest największe w 3 trymestrze, a więc przedwczesny poród może doprowadzić do niedoboru żelaza u niemowląt. W tej grupie ryzykiem jest także ciąża mnoga, niska masa urodzeniowa oraz anemia w czasie ciąży u matki [3]. Istnieje zależność między karmieniem piersią a poziomem żelaza u dziecka. Korzystając tylko z pokarmu kobiecego od 4 m.ż. bez późniejszego rozszerzania diety o pokarmy bogate w żelazo, można łatwo doprowadzić do jego niedoborów. Preparaty mleka początkowego są wzbogacane o ten makroskładnik, więc w tym przypadku obawa jest nikła [1].

Głównym czynnikiem, który predysponuje dziecko w wieku przedszkolnym do niedoboru żelaza, jest dieta uboga w ten pierwiastek. Brak żelaza może również wynikać z chorób przewlekłych, które upośledzają jego wchłanianie z przewodu pokarmowego, np. choroby jelit [4]. Inne przyczyny to np. nadmierna masa ciała, infekcje, przewlekłe stany zapalne czy choroby nowotworowe [2].

Objawy niedoboru żelaza u dzieci

Objawy niedoboru żelaza u dzieci zależą od tego, jak organizm zaadaptował się do anemii. Podczas tego stanu możemy zaobserwować objawy neurologiczne i psychiczne z powodu niedoboru żelaza u dzieci. Należą do nich:

• bladość skóry i śluzówek,
• wypadanie włosów, łamliwe paznokcie,
• wygładzony/bolesny język,
• męczliwość, osłabienie
• nieuzasadniony brak energii, słaba tolerancja wysiłku,
• gorsza koncentracja,
• tachykardia,
• spaczone łaknienie, brak apetytu [3],
• zawroty głowy, szumy w uszach [4].

Skutki niedoboru żelaza

Niedobór żelaza w okresie niemowlęcym może wpłynąć na późniejsze zaburzenia zachowania oraz gorsze wyniki w nauce w wieku szkolnym. W okresie szkolnym następuje szybki wzrost ośrodkowego układu nerwowego, dlatego żelazo dla dzieci jest kluczowym składnikiem, ponieważ wpływa na rozwój neuronów, a tym samym na pamięć, funkcje poznawcze i spostrzegawczość. Jego brak upośledza nabywanie kolejnych umiejętności w rozwoju dziecka, a więc zaburza jego rozwój psychoruchowy [3].

Leczenie niedoboru żelaza u dzieci

U dzieci bardzo ważna jest profilaktyka, dlatego zaleca się wykonywanie morfologii krwi obwodowej dzieciom około 1 roku życia jako badanie przesiewowe w kierunku niedokrwistości z powodu niskiego poziomu żelaza. Dodatkowo jeśli Twoje dziecko znajduję się w przynajmniej jednej z podanych grup ryzyka (tj. zostało urodzone przedwcześnie, ma niską masę urodzeniową, słabe przyrosty masy ciała, niedożywienie lub jest na etapie wprowadzania pokarmów uzupełniających, które nie są źródłem żelaza), to powinnaś regularnie sprawdzać poziom żelaza we krwi [3].

Suplementacja dzieci z niedoborem żelaza

Ważne jest właściwe rozpoznanie grupy ryzyka oraz zbadanie poziomu żelaza w celu dopasowania właściwej dawki suplementu lub leku. Niedobór, ale także nadmiar, prowadzi do poważnego zaburzenia homeostazy ustroju, dlatego zawsze konsultuj podawanie preparatów żelaza z lekarzem.

Suplementacja u niemowląt:

• Niemowlęta o niskiej masie urodzeniowej (2000‒2500 g) powinny otrzymywać żelazo w dawce 1‒2 mg/kg masy ciała dziennie do 6 miesiąca życia [1].
• Niemowlęta urodzone przedwcześnie karmione piersią powinny otrzymywać żelazo w dawce ok. 2 mg/kg masy ciała dziennie od 1 miesiąca życia [1].
• Niemowlęta karmione pokarmem kobiecym powinny otrzymywać dzienną dawkę ok. 1 mg/kg masy ciała preparatu doustnego od 4 miesiąca życia do momentu wprowadzenia pokarmów uzupełniających bogatych w żelazo [3].

U dzieci w wieku 1‒6 lat zapotrzebowanie na żelazo powinno być pokryte poprzez odpowiedni jadłospis. Jeśli zauważysz u swojego dziecka podane wyżej objawy, skonsultuj się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniej dawki leczniczej żelaza [3].

Co jeść, aby podnieść poziom żelaza?

Żelazo w produktach spożywczych występuje w dwóch rodzajach ‒ hemowym i niehemowym. Pierwsze z nich znajduje się w produktach zwierzęcych takich jak: mięso, wątroba, serce, drób, ryby, podroby. Jego przyswajalność z tych produktów wynosi około 25%. Żelazo niehemowe występuje w produktach pochodzenia roślinnego, np. w nabiale, jajkach, zbożach, nasionach roślin strączkowych, zielonych warzywach, lecz jego biodostępność jest na poziomie od 5 do 10 % [5].

Na poziom wchłaniania żelaza wpływa wiele czynników związanych ze sposobem odżywiania. Komponując jadłospis dla swojego dziecka, pamiętaj o tym, by łączyć produkty bogate w żelazo z witaminą C, którą znajdziesz w takich produktach jak: truskawki, natka pietruszki, sok pomarańczowy, brukselka, kalafior, czarne jagody. Dodatek tych produktów sprawi, że żelazo przekształci się do formy bardziej przyswajalnej dla organizmu dziecka, a dzięki temu znajdzie się go więcej w organizmie.

Unikaj dodatków fitynianów, polifenoli, wapnia oraz kwasu szczawiowego, ponieważ powodują one wiązanie żelaza, co osłabia jego wchłanianie i może powodować jego braki w organizmie. Znajdziesz je w roślinach strączkowych, otrębach, herbacie, mleku, botwinie czy szpinaku. Nie oznacza to jednak, że powinnaś całkowicie wykluczyć te produkty z diety dziecka ‒ zaplanuj je w kolejnym posiłku, który nie jest głównym źródłem żelaza [5].