Jak złagodzić ból i obrzęk ręki lub nóżki po szczepieniu u niemowlaka i małego dziecka?

Każdy rodzic wie, że należy obserwować niemowlę, aby wychwycić wszystkie niepokojące objawy po szczepieniu.

Odczyn na skórze jest zwykle najczęstszym, ale łagodnym objawem, który utrzymuje się przez około dwa‒trzy dni po szczepieniu. Najczęściej wokół miejsca wkłucia pojawia się zaczerwienienie, skóra jest cieplejsza i może być wrażliwa na dotyk[1]. Rodzice mogą wyczuć zgrubienie pod skórą. Jest to naturalna reakcja organizmu na podaną dawkę szczepionki, jednak wszystko, co wiąże się z bólem, jest powodem zmartwienia rodziców, którzy starają się ulżyć swojemu dziecku w cierpieniu.

Ból, zaczerwienienie, obrzęk, a nawet gorączka ‒ jakie są najczęstsze reakcje po szczepieniu?

Podanie szczepionki zawsze powoduje reakcję organizmu ‒ produkowane są przeciwciała i komórki odpornościowe. U niemowląt najczęściej pojawia się reakcja po szczepieniu w postaci obrzęku i bólu w miejscu wkłucia. Zwykle zaczerwienienie po szczepieniu oraz obrzęk pojawiają się tego samego lub następnego dnia. Niekiedy mogą towarzyszyć mu inne objawy, takie jak gorączka, brak apetytu czy gorsze samopoczucie[1]. Najbardziej znanym odczynem poszczepiennym, choć czasami zapominanym przez rodziców, jest odczyn po szczepieniu na gruźlicę (BCG). Rodzice czasami nie łączą pojawienia się odczynu ze szczepieniem, ponieważ pojawia się on dopiero z czasem od podania dawki szczepionki. Po kilku tygodniach na ramieniu pojawia się małe owrzodzenie ,które goi się w czasie kilku miesięcy tworząc małą, płaską bliznę [2]. Są jednak dzieci, u których ta blizna nie powstaje, co absolutnie nie ma przełożenia na skuteczność szczepienia.

Jak przygotować dziecko do szczepienia?

Rodzice często zastanawiają się, jak przygotować niemowlę do szczepienia? Czy na szczepienie można się przygotować?

Przed szczepieniem należy zadbać o to, aby dziecko było wypoczęte, wyspane i najedzone. Często rodzice chcąc zaoszczędzić dziecku bólu podczas wkłucia, pytają o maści lub kremy znieczulające. Przykładem takiego rozwiązania jest preparat z lidokainą i prylokainą, który ma miejscowe działanie znieczulające. Preparat jest w dostępny w formie kremu na receptę, dlatego może być stosowany tylko po wizycie u lekarza i uzyskaniu recepty. Jeśli dziecko źle znosi szczepienia, a rodzicom zależy na znieczuleniu miejsca wkłucia, należy skonsultować się z pediatrą, czy jest możliwe zastosowanie preparatu u niemowlęcia (zgodnie z ulotką jest to preparat stosowany powyżej 12 miesiąca życia). Lek wykazuje skuteczność w łagodzeniu bólu związanego z wkłuciem igły podczas szczepienia [3.]

Co robić podczas szczepienia

Podczas szczepienia należy trzymać dziecko zgodnie z wytycznymi pielęgniarki, która będzie wykonywać zabieg. Powinna ona poinstruować rodzica, w jaki sposób najbezpieczniej i najwygodniej trzymać dziecko, aby szczepienie było wykonane sprawnie.

Ważne, aby zachować spokój przed szczepieniem i w jego trakcie, aby dziecko czuło się bezpiecznie. Niemowlę nie wie, co je czeka na wizycie w przychodni, dlatego warto swoim opanowaniem, spokojnym głosem i gestami pokazywać, że wszystko jest w porządku, a szczepienie, mimo że nie jest przyjemne, jest ważną rzeczą, która ma zapewnić dziecku bezpieczeństwo.

Jak złagodzić ból i obrzęk po szczepieniu?

Odczyn po szczepieniu można schładzać żelowymi okładami. Zimny okład po szczepieniu łagodzi ból, zmniejsza obrzęk i przynosi ulgę.

Jeżeli mimo stosowanych okładów widać, że niemowlę cierpi z powodu bólu ręki, po szczepieniu można podać mu leki przeciwbólowe zgodnie z ulotką. Leki zawierające ibuprofen można stosować dopiero u niemowląt od 3 miesiąca życia (w dawce 5‒10 mg/kg masy ciała co 6‒8 godzin). U młodszych dzieci zalecane jest używanie leków zawierających paracetamol, najlepiej w postaci czopków. Dawkę leku dobiera się do wagi dziecka (10‒15 mg/kg masy ciała co 4‒6 godzin).

Niektórzy rodzice chcą stosować żel na obrzęki i stłuczenia zawierający octanowinian glinu po szczepieniu, jednak należy pamiętać, że jest to lek przeznaczony dla dzieci powyżej 3 roku życia.[4] W praktyce pediatrycznej bywa jednak zalecany w takich sytuacjach jak obrzęk i ból po szczepieniu u dzieci w młodszym wieku. W takich przypadkach należy skonsultować się z pediatrą prowadzącym dziecko.

Czy można kąpać niemowlę po szczepieniu?

Kąpiel niemowlaka po szczepieniu nie jest zabroniona. Jeśli dziecko czuje się dobrze, to może dodatkowo zrelaksować się w wodzie. Jeśli gorączkuje, to kąpiel w lekko chłodnej wodzie wpłynie na obniżenie temperatury ciała. Jeśli dziecko po szczepieniu boli ręka lub nóżka, należy starać się nie dotykać intensywnie miejsca odczynu zapalnego podczas mycia.

Autor: położna Katarzyna Lipińska
Konsultacje merytoryczne: lek. Agnieszka Widera