Jak się zachować, gdy Twoje dziecko zostanie użądlone przez owada?

Jakie owady zagrażają dzieciom?

W Polsce głównymi winowajcami użądleń dzieci są owady błonkoskrzydłe. Należą do nich pszczołowate (pszczoła i trzmiel) oraz osowate (osa, szerszeń, klecanki). Jad błonkoskrzydłych wywołuje miejscową reakcję zapalną spowodowaną aktywacją komórek układu odpornościowego, a w skrajnych przypadkach również uogólnioną reakcję, do której najczęściej dochodzi u osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych lub u tych, którzy zostali wielokrotnie użądleni. Natomiast za ukąszenia najczęściej odpowiadają: komary, meszki, muchy końskie, pchły i pluskwy [1, 2].

Jakie mogą być objawy użądlenia przez osę lub pszczołę?

Reakcje na użądlenie przez owady błonkoskrzydłe mogą przebiegać w różny sposób, w zależności od wieku dziecka, gatunku i liczby owadów, a także od indywidualnych predyspozycji do nadwrażliwości. Można zatem wyróżnić następujące zespoły dolegliwości:

• Reakcja niealergiczna miejscowa – jest normalną reakcją zapalną, która występuje u osób nieuczulonych. Objawia się bólem, zaczerwienieniem i obrzękiem w miejscu użądlenia, które ustępują samoistnie w ciągu kilku godzin lub dni [1].
• Miejscowa duża reakcja alergiczna na ugryzienie owada – pojawia się u dzieci uczulonych. Powstały po ukąszeniu obrzęk ma ponad 10 cm i utrzymuje się co najmniej 24 godziny. Zwykle towarzyszą mu objawy ogólne takie jak gorączka, dreszcze czy uczucie osłabienia. W zależności od umiejscowienia, może nie stanowić niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia dziecka, jednak w przypadku wystąpienia np. w okolicy dróg oddechowych, może okazać się niebezpieczna.
• Łagodna uogólniona reakcja alergiczna – w tym typie obserwuje się powstawanie bąbli, które pokrywają całe ciało, prowadząc do obrzęku powiek, małżowin usznych lub warg.
• Umiarkowana i ciężka uogólniona reakcja alergiczna – u części dzieci uczulonych po kontakcie z jadem owadów może wystąpić ciężka reakcja, potencjalnie zagrażająca życiu i wymagająca interwencji lekarskiej. Objawy pojawiają się bardzo szybko po użądleniu i gwałtownie się nasilają, a zalicza się do nich: spadek ciśnienia tętniczego, bąble pokrzywkowe pokrywające całe ciało, nudności, wymioty, obrzęk w obrębie języka i krtani, problemy z oddychaniem, utrudniony kontakt z dzieckiem oraz utrata przytomności z drgawkami. Sytuacja, w której dominują objawy ze strony układu krążenia, jest nazywana wstrząsem anafilaktycznym, a u jej podłoża leży gwałtowne rozszerzenie łożyska naczyniowego lub zaburzenia pracy serca, które w konsekwencji wywołują stan dysproporcji pomiędzy zapotrzebowaniem a dostarczaniem tlenu do tkanek. W ten sposób anafilaksja prowadzi do niewydolności wielu narządów i może być przyczyną zgonu [3].
• Uogólniona reakcja toksyczna – nie odpowiada za nią nadreaktywność układu immunologicznego (tak jak ma to miejsce w alergii), ale toksyczne działanie dużej ilości jadu. Występuje w przypadku użądlenia przez wiele owadów jednocześnie i może prowadzić do wielonarządowych powikłań. Jeżeli Twoje dziecko doświadczy tego typu reakcji, najprawdopodobniej zaobserwujesz u niego gorączkę, osłabienie, nudności, bóle głowy i drgawki [1, 4].
• Bardzo rzadko mogą wystąpić także nietypowe zespoły chorobowe, takie jak zapalenia naczyń czy powikłania neurologiczne, które ujawniają się dopiero w ciągu kilku dni od użądlenia [4].
• Warto pamiętać, że we wstrząsie anafilaktycznym liczy się czas – objawy narastają bardzo gwałtownie i konieczna jest natychmiastowa pomoc. Co więcej, ryzyko wystąpienia dolegliwości po ponownym kontakcie z jadem jest wysokie, szczególnie jeśli wstrząs miał miejsce w przeszłości. Z tego względu warto wiedzieć, co robić, gdy uczulone dziecko zostanie użądlone [3].

Co zrobić, gdy użądli osa? Pierwsza pomoc dzieciom

W przypadku użądlenia pierwszym krokiem powinno być usunięcie żądła. Zazwyczaj pozostaje ono po użądleniu przez pszczołę, rzadziej w skórze pozostaje żądło po ukąszeniu osy. Żądło jest źródłem jadu, dlatego należy je usunąć bardzo delikatnie, podważając płaskim przedmiotem. Nie powinno się uciskać żądła, aby nie stymulować dalszego uwalniania się toksyny. Po jego usunięciu ranę można zdezynfekować i zastosować leczenie objawowe. Takie postępowanie jest wystarczające u zdecydowanej większości małych pacjentów [1].

Gdy jednak wystąpią nasilone objawy, możesz podać dziecku lek przeciwhistaminowy lub zastosować maść sterydową. Kojąco działają także zimne okłady, które pomagają złagodzić ból i obrzęki po ugryzieniu owadów. Pamiętaj, pokrzywka u dziecka jest sygnałem, że doszło do reakcji alergicznej i należy się skonsultować z lekarzem [1, 3].

Innego postępowania wymaga reakcja anafilaktyczna. Jeśli u dziecka obrzęk po ugryzieniu gwałtownie narasta i obecne są objawy wstrząsu, priorytetem powinno być jak najszybsze podanie adrenaliny. Osoby uczulone lub ich rodzice zazwyczaj mają przy sobie ampułkostrzykawki z adrenaliną i są przeszkolone z ich użycia. Preparat powinno się podać w przednią boczną powierzchnię uda. Następnie koniecznie wezwij pogotowie i ułóż dziecko w pozycji przeciwwstrząsowej, tzn. z nogami uniesionymi do góry. Pamiętaj, że stan dziecka może w każdej chwili ulec pogorszeniu, więc nie należy zostawiać go samego. Jeśli dziecko straci przytomność i podejrzewasz zatrzymanie krążenia (na co wskazuje brak oddechu), niezwłocznie podejmij resuscytację krążeniowo-oddechową [4].

Czy uczulenie na owady jest uleczalne?

Po epizodzie anafilaksji bezwzględnie wskazana jest konsultacja lekarska. Niezbędna jest również prawidłowa edukacja, co zrobić w przypadku użądlenia. Czy da się jednak jakoś wyleczyć alergię?

Jeśli dziecko przebyło w przeszłości silną reakcję po użądleniu, to lekarz przeprowadzi z rodzicem szczegółowy wywiad, a następnie zleci testy diagnostyczne, aby potwierdzić alergiczne podłoże epizodu. Może wtedy zaproponować odczulanie, czyli swoistą immunoterapię. Leczenie to niweluje przyczynę alergii i chroni dziecko przed anafilaksją w przyszłości [1, 3].

Czy inne owady też mogą atakować dzieci?

Poza błonkoskrzydłymi możemy czasem u dziecka zauważyć ślady po ukąszeniach innych owadów, które tak jak w przypadku użądlenia przez pszczołę lub osę mogą wywoływać reakcje alergiczne lub niealergiczne. Do tych owadów zaliczamy komary, pchły, a także pluskwy [2].

Ugryzienia przez pluskwy – jak leczyć?

Zastanawiasz się, jak wyglądają ugryzienia po pluskwach? I co pomaga na ugryzienie pluskwy? Zdarza się, że ukąszenie pluskwy jest niemiłą pamiątką z podróży. Owady te ukrywają się w ciągu dnia, a w nocy żerują na odsłoniętych partiach ciała, zostawiając krwotoczne pęcherze lub bąble. Na te ugryzienia sprawdza się leczenie objawowe, leki przeciwhistaminowe oraz maści zawierające sterydy [5].