Jak rozpoznać infekcję wirusową i jak skutecznie z nią walczyć?

Dzieci najczęściej zarażają się chorobami wirusowymi od innych chorych, dotykając przedmiotów, na których znajdują się wirusy, lub drogą kropelkową. Patogenami najczęściej atakującymi najmłodszych są wirusy: koronawirusy, wirusy Coxackie, rynowirusy, wirusy grypy czy paragrypy. [1]

Infekcja wirusowa – objawy

Trudno jednoznacznie określić objawy kliniczne wywołane przez infekcję wirusową, gdyż wirusy mogą atakować różne układy, powodując bardzo zróżnicowane dolegliwości. Nawet najbardziej świadomy rodzic może mieć problem z odróżnieniem infekcji wirusowej od bakteryjnej, dlatego konieczna jest konsultacja z lekarzem pediatrą celem wdrożenia odpowiedniego leczenia. Jak przebiega infekcja wirusowa? Najczęściej przyjmuje postać przeziębienia, infekcji grypopodobnej lub grypy [1,2]. Objawy zazwyczaj pojawiają się po około dwóch dniach od kontaktu z patogenem, a dziecko zaraża do czasu ustąpienia dolegliwości lub jeszcze przez kilka dni po ich ustąpieniu.

Choroba zwykle rozpoczyna się od osłabienia dziecka, a z czasem dołączają również:

• suchy i napadowy kaszel,
• katar połączony z zatkaniem nosa i wydostawaniem się rozrzedzonej wydzieliny,
• ból gardła i zaczerwienienie śluzówki,
• powiększenie grudek chłonnych jamy ustnej i gardła,
• podwyższona temperatura ciała, zwykle nieprzekraczająca 38℃. Ile trwa gorączka przy infekcji wirusowej? Zwykle około 3 dni, a później najczęściej spada. Jeśli temperatura przedłuża się lub wzrasta, należy skontaktować się z lekarzem i upewnić się, czy choroba nie ma podłoża bakteryjnego,
• przy grypie i infekcjach grypopodobnych pojawiają się również dreszcze, bóle głowy i bóle mięśni, a temperatura jest znacznie wyższa niż przy przeziębieniu [2].

Wirusy, a w szczególności rotawirusy, norowirusy lub adenowirusy [3] mogą ponadto powodować ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, objawiający się biegunką, wymiotami i bólem brzucha. Infekcje te mają zazwyczaj ostry przebieg, co oznacza, że objawy pojawiają się nagle i najczęściej po kilku dniach ustępują samoistnie. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej na temat objawów i leczenia „jelitówki”, przeczytaj artykuł Grypa jelitowa (żołądkowa) u dzieci – objawy, przyczyny, leczenie. „Jelitówka” u dzieci powinna zostać skonsultowana z lekarzem, kiedy: dziecko ma poniżej 2 miesięcy, objętość stolców biegunkowych jest duża (więcej niż 8 na dobę), wymioty przedłużają się, dziecko jest ciężko odwodnione lub choruje na ciężką chorobę przewlekłą [4].

Różnicowanie infekcji wirusowej i bakteryjnej

Warto znać najważniejsze różnice pomiędzy chorobami wywoływanymi przez wirusy, a tymi za które odpowiedzialne są bakterie. Na etiologię (czyli pochodzenie) infekcji wskazują badania laboratoryjne – jednym z takich badań jest określenie stężenia CRP, czyli poziomu białka C-reaktywnego będącego jednym z markerów zapalenia [5]. Bardzo przydatne są też szybkie testy CRP (dostępne w aptece), które można wykonać w domu lub w gabinecie lekarskim w ciągu kilku minut. Wystarczy nakłuć palec i pobrać kroplę krwi, a następnie (po zmieszaniu z odczynnikiem) przenieść ją na płytkę testu. U dzieci wskaźnik CRP na poziomie 0–8 mg/L uznawany jest za prawidłowy. CRP w zakresie 8–40 mg/L wskazuje raczej na infekcję wirusową, natomiast CRP w zakresie 40–100 mg/L (bądź wyżej) oznacza, że najprawdopodobniej doszło do rozwoju zakażenia bakteryjnego [6]. Medyczna praktyka wskazuje, że infekcję bakteryjną można również odróżnić od wirusowej na podstawie następujących cech:

• gorączka w infekcjach bakteryjnych jest wyższa niż w wirusowych i zwykle przekracza 38℃,
• katar będący konsekwencją obecności w organizmie wirusów najczęściej jest wodnisty i bezbarwny, a ten spowodowany bakteriami ropny i żółty,
• chorobie bakteryjnej górnych dróg oddechowych zwykle towarzyszy wyraźne powiększenie szyjnych węzłów chłonnych i ropne naloty na migdałkach.

Infekcja wirusowa – leczenie

Infekcja wirusowa jest rozpoznawana przez pediatrę i to właśnie specjalista tej dziedziny powinien zaordynować odpowiednie leczenie, dobierając leki do wieku i wagi dziecka oraz rodzaju choroby. Należy pamiętać, że domowe metody walki z infekcją stanowią tylko wsparcie dla medycyny konwencjonalnej. Choroby wywołane przez wirusy leczy się objawowo. Co ważne, nie stosuje się przy tym antybiotyków. Są one nieskuteczne i niewskazane, ponieważ wirusy nie reagują na nie, a nadużywanie antybiotyków jest szkodliwe. Antybiotyki podaje się dopiero wtedy, gdy jest to konieczne ze względu na zakażenie bakteryjne, ale o tym każdorazowo decyduje lekarz [1]. Do środków wykazujących największą skuteczność w zwalczaniu dolegliwości wirusowych należą:

• leki obniżające gorączkę i zmniejszające ból. Należą do nich paracetamol i ibuprofen – paracetamol ma działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Lek dostępny jest w postaci czopków lub zawiesiny i można podawać go dzieciom od pierwszych dni życia [7], natomiast leki w tabletkach są przewidziane dla starszych dzieci oraz dorosłych. Z kolei ibuprofen jest lekiem o właściwościach przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych i przeciwbólowych. W postaci zawiesiny nadaje się do podawania maluchom od 3 miesięcy życia. Ibuprofen stosuje się w dawce 5–10 mg na kg masy ciała – taką dawkę można powtarzać trzy razy w ciągu doby co około 8 godzin [8]. Jeżeli temperatura rośnie w czasie krótszym niż 8 godzin, można pomiędzy dawkami ibuprofenu podać paracetamol w jednorazowej dawce 10–15 mg/kg masy ciała. Paracetamol może być podawany cztery razy na dobę co około 6 godzin;
• preparaty na ból gardła o miejscowym działaniu odkażającym i przeciwbólowym, np. zawierające chlorowodorek benzydaminy [9,10]. Często mają formę aerozoli łatwych w aplikacji;
• leki obkurczające naczynia krwionośne błony śluzowej nosa – pomocne w zmniejszaniu ilości śluzu wydostającego się z nosa i usuwające blokadę nosa. Zazwyczaj podaje się oksymetazolinę (w postaci kropli lub aerozolu do nosa można ją stosować u dzieci po ukończeniu 1. roku życia) [11] i ksylometazolinę (dla dzieci od ukończonego 2 roku życia) [12];
• leki przeciwkaszlowe – suchy i napadowy kaszel można leczyć, podając małemu pacjentowi środki zawierające w swoim składzie: butamirat (dostępny w syropie lub kroplach, krople można stosować od 2. miesiąca życia) [13] lub lewodropropizynę (lek dostępny w syropie, u dzieci do 24. miesiąca życia należy zachować ostrożność przy podawaniu leku ze względu na ograniczone badania w tej grupie wiekowej) [14];
• leki łagodzące na kaszel o działaniu powlekającym, np. syrop prawoślazowy – przed zakupem leku należy przeczytać ulotkę lub skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą czy dany preparat może być podawany dzieciom. Syropy prawoślazowe mogą zawierać m. in. etanol w różnych stężeniach (zależnie od producenta), dlatego niektóre preparaty nie są wskazane dla najmłodszych dzieci;
• jeżeli w oskrzelach obecna jest trudna do odkrztuszenia wydzielina, można zastosować preparat zawierający ambroksol (u dzieci od ukończonego 1 roku życia) albo gwajafenezynę (u dzieci powyżej 6 roku życia) a także bromheksynę (u dzieci, które ukończyły 2 rok życia), acetylocysteinę (u dzieci, które ukończyły 2 rok życia) czy karbocysteinę (u dzieci od 2 roku życia) [1,15,16,17,18,19]. Stosowanie tych leków należy skonsultować z lekarzem.

Do wyrobów medycznych, którymi można wspomagać leczenie dziecka, zaliczają się maści, żele i plastry zawierające olejki eteryczne (np. olejek eukaliptusowy czy rozmarynowy), a także roztwory (np. roztwór soli fizjologicznej) do inhalacji, oczyszczające i nawilżające drogi oddechowe. Przed ich podaniem należy jednak dokładnie zapoznać się z ulotką lub skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby dobrać preparat i jego stosownie do wieku dziecka i objawów choroby.

Dzieciom cierpiącym na biegunkę wirusową można podać probiotyki, leki hamujące wytwarzanie przez jelita soku jelitowego (racekadotryl) oraz smektyn.

Najważniejszym postępowaniem w biegunce pozostaje nawadnianie doustne i właściwe żywienie [20].

Jak długo utrzymują się objawy?

Ile trwa „wirusówka” u dzieci? Infekcja wirusowa u dziecka trwa zwykle 7–10 dni. Ostre objawy „jelitówki”, tj. wymioty i biegunka, utrzymują się zwykle przez dwa dni, z kolei ogólne osłabienie, nudności, a także zaburzenia apetytu połączone z bólem brzucha mogą trwać nawet do dziesięciu dni.