Nawodnienie dziecka ‒ co powinny pić dzieci podczas choroby?

Jak nawadniać dziecko przy wymiotach i biegunce?

Zastanawiasz się, jak nawodnić organizm dziecka, kiedy choruje? Najlepszym rozwiązaniem jest podawanie mu doustnych płynów nawadniających. Charakteryzują się one niską osmolarnością (245 mOsm/l) [1]. Parametr ten oznacza sposób, w jaki płyn przedostaje się przez błony w organizmie. Płyny o niskiej osmolalności charakteryzują się najlepszą wchłanialnością z uwagi na wartość osmolalności podobną do tej, jaką ma osocze (płynny składnik krwi) [2].

Doustne płyny nawadniające są łatwo dostępne w aptekach. Wybierając je, pamiętaj, aby zwrócić uwagę na skład. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby stężenie glukozy wynosiło w nich 75 mmol/l, zaś sodu ‒ 75 mmol/l. Zawierają one również niezbędne elektrolity, które organizm traci w czasie biegunki i wymiotów [1]. Są łatwe w przygotowaniu – do przegotowanej, chłodnej wody dodaje się zawartość saszetki i po dokładnym wymieszaniu napój jest gotowy do podania dziecku.

Pamiętaj, że podwyższona temperatura ciała również wymaga nawodnienia dziecka, bo nasila utratę płynów. Wzrost temperatury ciała ponad normę o każdy 1℃ zwiększa zapotrzebowanie na płyny o 12% [3]. Gorączkującemu dziecku można podawać wspomniane doustne płyny nawadniające.

Jak nawadniać dziecko – ile płynu mu podawać?

Warto wiedzieć, że doustne płyny nawadniające mają na celu przywrócenie równowagi wodno-elektrolitowej w organizmie dziecka, a nie zatrzymanie biegunki czy wymiotów. Pamiętaj, aby zacząć stosować je dość szybko. Najlepiej podawać je dziecku już od początku pojawienia się dolegliwości.

Nie musisz się obawiać, bo produkty tego typu są bezpieczne nawet dla niemowląt. A to właśnie dzieci poniżej 4 roku życia są najbardziej narażone na odwodnienie. Dlaczego? Z uwagi na intensywny metabolizm, mniejszą rezerwę płynową, większą proporcję powierzchni ciała do objętości czy zależność od innych.

Pamiętaj, że o tym, jak szybko nawodnić dziecko, decyduje nie tylko co, ale i jak będziesz mu podawać. Każdy tego typu roztwór należy dawkować co kilka minut po łyżeczce lub niewielkim łyku. Niemowlętom można go podawać w butelce ze smoczkiem. Nawadnianie składa się z dwóch faz:

• faza rehydratacji ‒ uzupełnienie niedoboru w ciągu pierwszych 4 godzin, podaje się około 50‒100 ml/kg doustnych płynów nawadniających co 4 godziny, a dodatkowo 5‒10 ml/kg po każdym biegunkowym stolcu lub wymiotach. Przykład: jeśli dziecko waży 9 kg, powinno dostać 45–90 ml doustnego płynu nawadniającego po wymiotach lub stolcu [4];
• faza leczenia podtrzymującego – powyżej 4 godzin, zaspokojenie podstawowego zapotrzebowania na płyny i uzupełnianie bieżącej utraty.

Czym poić niemowlę przy chorobie?

Zastanawiasz się, jak nawadniać dziecko przy biegunce, kiedy w domowej apteczce nie ma doustnych płynów nawadniających? Zanim się w nie wyposażysz, można skorzystać z domowych rozwiązań, takich jak woda mineralna, niesłodzone herbatki czy napary ziołowe (np. mięta).

Nie powinno się podawać dziecku wody gazowanej (nawet jeśli została wygazowana), gdyż jej spożycie może nasilić biegunkę. Niewskazane są również soki i inne słodkie napoje, gdyż mają wysokie stężenie glukozy, co może wzmagać utratę wody.

Jeżeli próby doustnego nawadniania są nieudane, a stan dziecka nie ulega poprawie, należy zgłosić się po pomoc medyczną. Lekarz może zalecić przeprowadzenie nawodnienia dziecka w szpitalu. W warunkach szpitalnych płyny mogą zostać podane za pomocą zgłębnika dożołądkowego, a ostatecznie drogą dożylną.

Jak nawadniać dziecko, gdy nie chce pić?

Dzieci podczas choroby bywają z reguły markotne, płaczliwe i rozdrażnione. Nie chcą wówczas jeść ani pić. Sytuację mogą pogorszyć nierzadko występujące u maluchów pleśniawki, afty, czy inne zmiany w jamie ustnej, które sprawiają mu duży dyskomfort. Siła perswazji rodzica może nie wystarczyć. W nawodnieniu organizmu dziecka mogą pomóc poniższe wskazówki:

• Dobierz smak płynu do preferencji dziecka ‒ w aptekach są różne smaki doustnych płynów nawadniających, jest więc spora szansa, że któryś z nich zasmakuje dziecku.
• Schłodź płyn przed podaniem – zmniejsza to odruch wymiotny.
• Podawaj płyn w ulubionej butelce/kubeczku dziecka.
• Podawaj płyn przed karmieniem, gdy dziecko jest głodne i chętniej ssie smoczek butelki.

Dlaczego nawodnienie dziecka jest ważne?

Zaniedbując odpowiednie nawodnienie organizmu dziecka na co dzień, nie zapewnimy mu należytych warunków do wzrostu i rozwoju. W sposób szczególny podkreśla się rolę nawodnienia w chorobie z uwagi na ryzyko odwodnienia. W trakcie wymiotów i biegunki maluszek traci wodę, a wraz z nią elektrolity. Ich niedobór może zachwiać równowagę wodno-elektrolitową, czego konsekwencją są zaburzenia pracy układów wewnętrznych, w tym m.in. wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, drżenie mięśni, omdlenia i obrzęki.

Dziecko odwodnione można poznać po kilku charakterystycznych cechach. Czujność rodzica powinny wzbudzić m.in. suche wargi, brak łez podczas płaczu, mała ilość i ciemne zabarwienie moczu, zmniejszone napięcie skóry, chrapliwy głos czy wiotkość.

Podstawowe zapotrzebowanie na płyny w odniesieniu do masy ciała wynosi:

• do 10 kg – 100 ml/kg,
• 10‒20 kg – 1000 ml + 50 ml na każdy kilogram masy ciała powyżej 10 kg,
• powyżej 20 kg – 1500 ml + 20 ml na każdy kilogram masy ciała powyżej 20 kg,

Dodatkowo konieczne staje się uzupełnianie strat, do których dochodzi w przebiegu biegunki, wymiotów czy gorączki u dzieci [1, 5].

Autor: dr nauk o zdrowiu Olga Dąbska
Konsultacje merytoryczne: lek Agnieszka Widera