Jak kąpać noworodka i niemowlaka?

Położna radzi:

Pierwszą kąpiel noworodka warto odwlec w czasie i nie wykonywać jej w szpitalu. Wyjątkiem jest zmycie krwi ze skóry dziecka po porodzie, oraz smółki. Po urodzeniu skórę dziecka pokrywa maź płodowa, która ma działanie immunologiczne, czyli stanowi barierę ochronną. Jest to szczególnie ważne w warunkach szpitalnych, gdzie jest mnóstwo patogenów. Maź płodowa chroni, nawilża i obniża pH skóry dziecka.

Kąpiel jest kluczowym elementem pielęgnacji skóry dziecka. Można się jej nauczyć w szkole rodzenia i w szpitalu pod okiem doświadczonej położnej. Pierwsza kąpiel w domu zwykle jest jednak wyzwaniem dla młodych rodziców. Jak się do niej przygotować, aby uniknąć stresu dla siebie i dziecka? Jeśli będzie to pierwsza kąpiel dziecka w domu, przygotuj:

• wanienkę z wodą,
• kosmetyki ‒ emulsję do mycia, oliwkę dla dzieci, krem lub maść przeciw odparzeniom do pupy,
• akcesoria higieniczne ‒ gaziki do przemycia oczu, pałeczki kosmetyczne, miękką szczotkę do włosów (jeśli jest taka potrzeba),
• duży ręcznik do otulenia zaraz po kąpieli ‒ może być to ręcznik przeznaczony dla dzieci z kapturkiem lub zwykły,
• czystą pieluszkę i ubranka.

Jeśli nie czujesz się pewnie, poproś kogoś o pomoc na czas kąpieli. Nigdy też nie zostawiaj swojej pociechy samej w wodzie [1,2].

Jak często kąpać noworodka i niemowlę?

W pierwszych miesiącach życia nie musisz kąpać dziecka codziennie pod warunkiem, że bardzo dokładnie przemywasz i pielęgnujesz jego skórę podczas każdej zmiany pieluszki. W takiej sytuacji wystarczy kąpiel co 2‒3 dni.

Wraz z rozwojem – zwłaszcza kiedy twój maluch zacznie raczkować i próbować samodzielnie jeść – zwiększy się potrzeba częstszych kąpieli. Również podczas upalnych dni wskazane są codzienne kąpiele ze względu na pocenie się dziecka [1].

Pamiętaj, że kąpiel ma być przyjemnością dla dziecka i Ciebie. Jeśli zauważysz, że Twój maluch boi się wody, to nie wkładaj go na siłę. Zacznij od przemywania wilgotnym ręcznikiem i stopniowo oswajaj pociechę z wodą [1].

Temperatura pomieszczenia i temperatura wody do kąpieli ‒ jak sprawdzać temperaturę?

Komfort termiczny jest bardzo ważny podczas kąpieli dziecka, aby zminimalizować ryzyko stresu i wyziębienia. Temperatura wody do kąpieli noworodka i niemowlaka powinna wynosić ok. 35‒37℃. Koniecznie sprawdź jej temperaturę przy użyciu termometru. Jeśli nie masz go pod ręką, możesz użyć swojego przedramienia. Zanurz je w wodzie i sprawdź, czy nie jest ona przesadnie ciepła lub zimna. Temperatura pokoju lub łazienki do kąpania powinna wynosić między 22 a 25℃. Jest to optymalna temperatura powietrza dla dziecka podczas kąpieli i zaraz po niej ‒ gdy wycieramy i pielęgnujemy odkryte ciało maleństwa [1, 2]. Woda w wanience szybko traci swoją temperaturę, dlatego przygotuj ją tuż przed samą kąpielą.

W czym kąpać noworodka i niemowlaka?

Najwygodniej będzie Ci umyć dziecko w wanience. Musisz postawić ją na stabilnym podłożu, aby mimo ruchów dziecka nie przewróciła się. Najlepiej stawiać wanienkę w łazience (w pobliżu wanny) lub w kuchni (na stole lub blacie blisko zlewozmywaka) ‒ aby nie trzeba było daleko jej nosić podczas napełniania i opróżniania. Poziom wody w wanience powinien przykrywać dziecko tylko do połowy [1].

Często sam wybór kosmetyku dla niemowląt i noworodków może przyprawiać nas o ból głowy. Pamiętaj, że o to zawsze możesz zapytać swoją położną lub pielęgniarki, które po ocenie skóry dziecka mogą zaproponować Ci dany typ kosmetyku. Jeśli jednak wybierasz kosmetyki samodzielnie, zwróć uwagę, aby były one dostosowane do wieku (najlepiej od pierwszych dni życia) oraz typu skóry dziecka. Wybieraj delikatne mydła lub płyny do kąpieli dla niemowląt bez dodatkowych barwników czy substancji zapachowych. Nie stosuj mydeł dla dorosłych, ponieważ mogą one podrażnić delikatną skórę dziecka [2]. Lekarze dermatolodzy nie zalecają też nadmiernego stosowania emolientów u zdrowych dzieci, dlatego skonsultuj kwestię stosowania kosmetyków z emolientami z pediatrą.

Jak trzymać niemowlę w kąpieli?

Pierwsza kąpiel noworodka w domu może się wiązać ze stresem i obawą, że dziecko wyślizgnie się w wanience, dlatego ważny jest właściwy chwyt noworodka podczas kąpieli. Wkładając dziecko do wanienki, ułóż kark i główkę dziecka na dłoni lewej ręki (jeśli jesteś osobą praworęczną) a prawą podłóż pod pośladki i plecy maleństwa. Następnie (po zanurzeniu dziecka w wodzie) przesuń lewą dłoń i chwyć prawe ramię dziecka, podtrzymując przedramieniem jego kark i główkę nad powierzchnią wody. Na koniec wysuń prawą rękę spod dziecka, aby móc nią umyć i opłukać maleństwo [1]. Do mycia wystarczy Ci dłoń lub miękka gaza zanurzona w wodzie z emulsją do mycia.

Jak kąpać noworodka z kikutem pępowinowym ‒ chłopca i dziewczynkę

Pierwsze kąpiele nie powinny trwać zbyt długo (najlepiej 5 minut), ponieważ kontakt z wodą wysusza delikatną skórę dziecka, a mała ilość wody w wanience szybko stygnie i może powodować wyziębienie.

Przed kąpielą koniecznie przygotuj wszystkie przybory, a przede wszystkim ręcznik. Higienę dziecka zacznij (jeszcze przed włożeniem do wanienki) od przemycia oczu wacikiem lub gazikiem nasączonym solą fizjologiczną, a następnie od umycia uszu delikatnie zrolowanym gazikiem. Pamiętając o odpowiedniej temperaturze wody i pomieszczenia, ułóż malucha powoli w wanience. Trzymając go stabilnie jedną ręką, drugą powoli zacznij myć przy użyciu wybranego kosmetyku. Uważaj, aby woda nie zalała oczu ani uszu [1].

Po umyciu twarzy przejdź do klatki piersiowej i dłoni, a następnie do brzucha, nóg i stóp. Zwróć uwagę na fałdki pod brodą i pod kolanami ‒ może się tam gromadzić brud i bakterie, dlatego szczególnie ważne jest, aby takie miejsca dokładnie przemywać. Pod koniec umyj okolice intymne dziecka ‒ jeśli jest to dziewczynka, możesz ostrożnie odchylić wargi sromowe i je przemyć, zachowując kierunek mycia od przodu do tyłu. U chłopca zaś umyj wszystkie fałdki również od przodu do tyłu, unikając ściągania napletka [3].

Zwróć uwagę na gojący się pępek w pierwszych dnia życia dziecka. Nie jest zalecane długie moczenie go przed odpadnięciem kikuta pępowinowego, dlatego podczas kąpieli sprawnie, ale delikatnie przemyj go za pomocą wody (po kąpieli pamiętaj, aby zawsze dokładnie osuszyć pępek i zostawić odsłonięty) [4].

Na koniec umyj główkę dziecka. W okresie niemowlęcym dziecko najczęściej nie ma jeszcze zbyt wiele włosów. Nie musisz w tym czasie stosować szamponu. W zamian użyj mydła lub płynu przeznaczonego dla noworodków i niemowląt. Jeśli zaś twój maluch ma już widoczną czuprynę, to użyj niewielkiej ilości szamponu przeznaczonego dla jego wieku i wykonuj dłonią koliste ruchy myjące. Następnie wypłucz kosmetyk, uważając na uszy i oczy. Po umyciu główki wyjmij dziecko od razu z wody i ostrożnie osusz ręcznikiem dla niemowlęcia [2].

Pielęgnacja po kąpieli

Jeśli skóra maleństwa nie jest przesuszona i wygląda zdrowo, to po osuszeniu, a przed ubraniem dziecka nie jest konieczne natłuszczanie całego ciała. Może być jednak potrzebne, jeśli dziecko ma bardzo suchą skórę [5]. Należy natomiast obserwować czy nie ma zmian skórnych, podrażnień lub odparzeń. Jeśli je zauważysz, natłuść skórę w tych miejscach. W tym celu niewielką ilością kosmetyku natłuszczającego (np. emolientu, oliwki, emulsji lub innego kosmetyku dostosowanego dla noworodków) posmaruj zgięcia (w łokciach i kolanach), fałdki skóry w pachwinach i pod brodą. Przed założeniem pieluszki posmaruj też pupę dziecka kremem natłuszczającym lub kremem przeciw odparzeniom. Na koniec kikut pępka dokładnie osusz sterylnym wacikiem lub patyczkiem kosmetycznym, a jeśli zauważysz zaczerwienienie, stan zapalny lub krew wokół kikuta, zdezynfekuj go (a następnie koniecznie pokaż lekarzowi). Po założeniu pieluszki wywiń jej brzeg tak, by nie zakrywała pępka (kikut musi mieć przewiew) [1, 2].

Sylwia Pieszko, dietetyk i trener dla kobiet w ciąży i po ciąży
Katarzyna Lipińska położna