Jak długo trwa gorączka po szczepieniu u dzieci i niemowląt? Co podawać, kiedy wystąpi?

Gorączka po szczepieniu to jeden z najczęstszych niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP), z którymi muszą się zmierzyć rodzice. Warto być na nią przygotowanym, aby oszczędzić dziecku złego samopoczucia, a sobie dodatkowego stresu.

Przyczyny gorączki po szczepieniach

Przyczyną pojawienia się gorączki po szczepieniu jest naturalna reakcja organizmu, ponieważ po podaniu szczepionki zawierającej antygeny, organizm reaguje podobnie jak na infekcję. Aby wytworzyć przeciwciała, układ odpornościowy jest aktywowany do walki z antygenem, aby w przyszłości umiał walczyć z żywym patogenem. W tym czasie mogą pojawić się objawy, takie jak gorączka czy ból lub obrzęk miejsca wkłucia.

Po jakich szczepionkach najczęściej występuje gorączka i po jakim czasie się pojawia?

Gorączka może pojawić się w odpowiedzi na każde szczepienie, a to, w jakim czasie wystąpi, zależy od rodzaju szczepionki i organizmu dziecka. Najczęściej z gorączką mamy do czynienia już w pierwszej dobie, ale przy niektórych szczepionkach nie powinna dziwić rodziców gorączka tydzień po szczepieniu, a nawet miesiąc po nim. Wszystko zależy od tego, jaki preparat w danym momencie przyjęło dziecko.

• W ciągu 48 godzin ‒ po szczepieniu przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), błonica-tężec-krztusiec (DTP), przeciwko Haemophilus influenzae typu b (Hib), meningokokom, pneumokokom, rotawirusom oraz przeciw ospie wietrznej.
• Między 5 a 12 dniem od szczepienia ‒ po szczepieniu przeciw odrze, śwince i różyczce (szczepieniu MMR) [1].
• Najczęściej w ciągu tygodnia, a rzadziej w ciągu 4‒12 tygodni jako objaw towarzyszący przy powiększonych węzłach chłonnych lub przy tworzeniu się nacieku po szczepieniu na gruźlicę (BCG).

Ile zwykle trwa gorączka po szczepieniu?

Gorączka po szczepionce zwykle utrzymuje się ok. 48 godzin. Jeżeli trwa dłużej niż trzy dni, należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć inne przyczyny utrzymywania się podwyższonej temperatury. Być może jest to objaw choroby, a nie odczyn poszczepienny.

Co robić gdy wystąpi gorączka? Kiedy ją obniżać?

Gorączka u dzieci po szczepieniu nie jest zwykle powodem do niepokoju, ponieważ jest to naturalna reakcja organizmu. Należy jednak pamiętać, że zbyt wysoka temperatura może negatywnie wpływać na jeszcze nie do końca rozwinięty układ neurologiczny dziecka i doprowadzić do drgawek.

Gorączka u niemowląt i dzieci to temperatura mierzona:

• w odbycie ≥ 38,0
• w ustach ≥ 37,6
• pod pachą ≥ 37,4
• w uchu (błona bębenkowa) ≥ 37,6 [2].

Wielu rodziców pyta „kiedy obniżać gorączkę po szczepionce”. Otóż z doświadczenia lekarskiego wynika, że leki przeciwgorączkowe można podawać, gdy temperatura przekroczy ww wartości. Wynika to z faktu, że większość dzieci źle znosi podwyższoną temperaturę ciała. Jeśli jednak dziecko nie prezentuje niepokojących objawów, jest w dobrej kondycji, pije i je normalnie, można się wstrzymać ze zbijaniem gorączki. Warto poczekać z podaniem leków, aż temperatura przekroczy 39oC (temperatura w odbycie). Gorączka wzmaga bowiem mechanizmy obronne organizmu dziecka i poniżej tej temperatury zasadne jest obniżanie nie tyle samej gorączki co niwelowanie współistniejącego dyskomfortu dziecka. Zupełnie inaczej podchodzimy do dzieci, u których doszło w wywiadzie do wystąpienia drgawek gorączkowych. Wtedy natychmiast obniżamy temperaturę ciała, gdy przekracza ona normy.

Najczęściej, bo aż u 50% dzieci pojawia się gorączka po szczepieniu DTP [3]
Są również sytuacje, kiedy gorączka nie występuje. Brak gorączki po szczepieniu nie świadczy jednak o jego nieskuteczności.

Co podać na gorączkę po szczepieniu?

Po szczepieniu u niemowląt do 3 miesiąca życia można podawać jedynie paracetamol. U dzieci powyżej 3 miesiąca życia można stosować również ibuprofen.
Należy pamiętać o tym, że leki podajemy w dawkach wyliczonych na kilogram masy ciała dziecka, a nie w zależności od wieku.

Paracetamol – lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy

• może być stosowany od pierwszych dni życia dziecka
• dawkowanie: 10‒15 mg/kg masy ciała co 4‒6 godzin.

Ibuprofen – lek przeciwbólowy, przeciwgorączkowy i przeciwzapalny

• może być stosowany po 3 miesiącu życia dziecka
• dawkowanie: 5‒10 mg/kg masy ciała co 6‒8 godzin [4].

Leki przeciwgorączkowe dla najmłodszych dzieci występują w dwóch postaciach: czopków oraz zawiesin doustnych. Czopki stosuje się zwykle u najmłodszych niemowląt, jednak z racji tego, że nie można ich dzielić i trudniej jest dostosować odpowiednią dawkę do masy ciała dziecka, rodzice chętniej sięgają po leki w formie zawiesiny doustnej. W przypadku wymiotów najlepszą formą podania leku przeciwgorączkowego będą czopki.

Podając leki przeciwgorączkowe w formie zawiesiny, należy używać dołączonych strzykawek lub miarek, aby podać wyliczoną dawkę.

Jeśli u niemowląt i dzieci powyżej 3 miesiąca życia gorączka wzrasta mocno pomiędzy dawkami leku, można stosować paracetamol na zmianę z ibuprofenem co 4 godziny. Najpierw podajemy dawkę paracetamolu, a jeśli po 4 godzinach temperatura jest wysoka, możemy podać dawkę ibuprofenu. Dzięki temu między jedną a drugą substancją czynną będzie 8 godzin przerwy [5].

Leki przeciwgorączkowe mają różne nazwy handlowe ‒ koniecznie należy się upewnić, czy podając naprzemiennie dawki leku dziecku, podajemy dwie różne substancje czynne. Jest to bardzo ważne, gdyż nieświadomie można w ten sposób doprowadzić do przedawkowania danej substancji, co może być groźne dla zdrowia dziecka.

Czy warto podawać leki przeciwgorączkowe profilaktycznie?

Ze względu na to, że nie ma dokładnych informacji, czy podawanie leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych nie obniża skuteczności szczepionki, należy wstrzymać się z profilaktycznym podawaniem leków. Jedynym wyjątkiem jest szczepienie przeciwko meningokokom, które wiąże się z bardzo częstym występowaniem Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych (NOP). Najczęściej występuje wysoka gorączka po szczepieniu na meningokoki i producent w ulotce szczepionki zaleca podawanie profilaktycznie dawek paracetamolu. Według badań producenta paracetamol nie zaburza odpowiedzi immunologicznej po szczepieniu. Nie ma badań dotyczących innych leków przeciwgorączkowych [6].

Wysoka temperatura po szczepieniu ‒ kiedy skonsultować się z lekarzem?

Należy wiedzieć, że nie każda gorączka występująca po szczepieniu musi się z nim wiązać. Początkowo, kiedy obserwujemy wyłącznie wysoką temperaturę, należy podać leki przeciwgorączkowe. Jeżeli pojawiają się jakiekolwiek inne niepokojące objawy, warto udać się na wizytę lekarską, ponieważ może się okazać, że gorączka była pierwszym objawem infekcji.

Do lekarza należy się zgłosić również wtedy, gdy gorączka trwa dłużej niż trzy dni, nie ulega obniżeniu mimo stosowanych leków lub gdy jest bardzo wysoka (powyżej 40℃). Drgawki towarzyszące gorączce również są objawem wymagającym szybkiej interwencji lekarskiej.

Gorączka po szczepieniu a spacer ‒ czy można wychodzić z dzieckiem?

Gorączka u niemowlęcia i dziecka to stan, w którym należy zostać w domu. Każdy dorosły wie, jak gorączka potrafi zmęczyć. Na zmianę jest wtedy zimno i ciepło, mogą pojawić się dreszcze. Wyjście na spacer nie jest wtedy najlepszym pomysłem. Po szczepieniu dziecko może być rozdrażnione lub obolałe, lepiej więc, żeby doszło do siebie w warunkach domowych. Układ odpornościowy jest osłabiony, dlatego nie warto narażać dziecka na złapanie infekcji.

Autor: Katarzyna Lipińska, położna
Konsultacje merytoryczne: lek. Agnieszka Widera