Czym jest alergia pokarmowa u dziecka? Jakie są jej objawy?

Alergia pokarmowa czy nietolerancja pokarmowa?

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego w odpowiedzi na alergen zawarty w pokarmie. Występuje dosyć szybko po spożyciu posiłku (do dwóch godzin) i najczęściej objawia się wysypką, świądem, kaszlem, biegunką, wymiotami lub obrzękiem twarzy. Zdarzają się także reakcje opóźnione, np. w postaci zmian o charakterze atopowego zapalenia skóry, przewlekłego kaszlu, stolców z krwią czy zaparć. Z kolei nietolerancja pokarmowa, która jest często mylona z alergią pokarmową z powodu występujących podobnych objawów, występuje u dzieci zdecydowanie częściej. Jej objawy nie pojawiają się tak szybko, a niewielka ilość spożytego pokarmu może ich nawet nie wywołać – w przeciwieństwie do alergii, kiedy do wywołania ciężkich objawów wystarczy śladowa ilość alergenu [1].

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia alergii pokarmowej u dzieci?

Alergia pokarmowa jest najbardziej nasilona u małych dzieci. Do mniej więcej trzeciego miesiąca życia objawia się głównie zmianami skórnymi – sucha, łuszcząca, swędząca skóra (zmiany o charakterze ciężkiego atopowego zapalenia skóry). Ważną informacją jest występowanie alergii u rodziców lub rodzeństwa [1]. To może sugerować występowanie alergii, ale nie jest jednoznaczne z postawieniem diagnozy.

Skaza białkowa u dzieci – czym jest? Czy jest groźna?

Skaza białkowa to alergia na białko mleko krowiego. Do najczęstszych objawów u dzieci należą biegunka, biegunka z krwią, wymioty oraz atopowe zapalenie skóry [2]. W przypadku zdiagnozowania skazy białkowej należy zastosować dietę eliminacyjną. W pierwszej kolejności u dziecka karmionego piersią zaleca się unikanie przez mamę produktów zawierających białka mleka krowiego. Jeżeli po ok. 1–2 tygodniach objawy ustąpią i następuje poprawa u dziecka, jest duże prawdopodobieństwo, że u dziecka występuje alergia na białko mleko krowiego [1].

Jakie są metody diagnostyczne alergii pokarmowej u dzieci?

Najważniejsze dla lekarza są wywiad oraz objawy, jakie prezentuje dziecko. Badania diagnostyczne u dzieci są wykonywane pomocniczo i nie są niezbędne do postawienia diagnozy.

Jeżeli zauważymy u dziecka po spożyciu określonego pokarmu występowanie objawów takich jak zwiększone ulewanie, napięty brzuszek, przewlekłą lub nawracającą biegunkę, zaparcia, krew w stolcu, swędzące zmiany skórne u dziecka, brak przyrostu masy ciała, można podejrzewać alergię u dziecka. Zdarza się, szczególnie w pierwszym okresie życia, że bóle brzucha i nieukojony płacz dziecka (a także zielone kupy) rodzice wiążą z występowaniem alergii. Należy jednak pamiętać, że w tym czasie najczęściej występują kolki, które nie są związane z alergią czy nietolerancją pokarmową, lecz z niedojrzałością układu pokarmowego. Dlatego w celu postawienia trafnej diagnozy zaleca się stosowanie diety eliminacyjnej z wykluczeniem podejrzewanego alergenu przez okres 1–2 tygodni i równoczesną obserwację dziecka. W przypadku mam karmiących piersią warto zacząć od zastosowania diety eliminacyjnej u mamy bez rezygnacji z karmienia piersią. Jeżeli po tym okresie następuje poprawa i ustąpienie objawów, zaleca się wykonanie tzw. próby prowokacyjnej. Polega ona na ponownym wprowadzeniu do diety dziecka alergenu w niewielkiej ilości. Jeżeli objawy wystąpią ponownie, z dużym prawdopodobieństwem możemy rozpoznać alergię pokarmową [1].

Jeżeli chodzi o dodatkowe metody diagnostyczne, to bardzo popularne są testy z krwi badające obecność przeciwciał IgE swoiście skierowanych przeciwko alergenowi pokarmowemu oraz testy skórne. Nie ma jednoznacznej granicy wieku, od którego można je wykonywać. Należy pamiętać, że testy skórne wiążą się z naruszeniem ciągłości skóry, co może być trudne do wykonania u małego dziecka, które nie jest skłonne do współpracy. Dlatego u mniejszych dzieci zaleca się jednak testy wykonywane z krwi, a mniej więcej po drugim roku życia można spróbować wykonać testy skórne [3].

Czy można się wyleczyć z alergii pokarmowej?

Wyleczenie z alergii jest możliwe u niektórych dzieci, a u innych nie. Zależy to od rodzaju uczulającego pokarmu oraz objawów klinicznych. U większości dzieci z alergią na białko mleka krowiego lub jajko objawy ustępują przed piątym rokiem życia. Z kolei alergia na ryby, owoce morza czy orzeszki ziemne zazwyczaj utrzymuje się całe życia. Bardzo ważny jest również wiek wystąpienia objawów – im starsze dziecko, tym mniejsze prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia [1].

Czy można zapobiec alergii pokarmowej?

Aktualnie nie ma skutecznych sposobów, aby zapobiec alergii pokarmowej u dziecka. Podkreśla się, że ochronny wpływ może mieć karmienie piersią przez okres pierwszych 4–6 miesięcy życia dziecka. Nie zaleca się prewencyjnego stosowania diety eliminacyjnej zarówno u mamy, jak i u dziecka, ponieważ wiąże się to z ryzykiem niedoboru potrzebnych substancji odżywczych [2].

Występowanie alergii pokarmowej u starszych dzieci może sugerować jej wystąpienie także u kolejnego dziecka. Jednak pamiętajmy, że każdy organizm jest inny i nie powinniśmy z góry zakładać, że sytuacja ta na pewno się powtórzy. Należy czujnie obserwować maluszka i dopiero w razie wystąpienia objawów podejmować stosowne działania.