Co to jest i jak wygląda afta? Jak ją rozpoznać? Gdzie najczęściej występują afty?

Co to jest afta i gdzie występuje?

Afta to otwarte owrzodzenie rozwijające się na błonie śluzowej, któremu towarzyszy miejscowy stan zapalny. Afty rozwijają się w obrębie jamy ustnej. Jedną z częstszych lokalizacji jest afta na wardze, policzku, dnie jamy ustnej. Rzadko spotkać można afty na języku, afty na dziąśle, podniebieniu miękkim i twardym [1]. Zmiany te mają tendencję do nawrotów. Mówi się wówczas o nawracającym aftowym zapaleniu jamy ustnej [2]. Jeśli Ty lub Twoje dziecko zmagacie się z częstymi aftami, skonsultuj to z lekarzem.

Jak wygląda afta?

Afty w jamie ustnej mogą występować pojedynczo lub mnogo. Z reguły pokrywa je biały, kremowobiały lub szary nalot włóknikowaty. Tkanka wokół aft jest zarumieniona, co wynika ze stanu zapalnego. Mówi się, że afty są ograniczone rąbkiem zapalnym. Zmiany mogą być okrągłe lub owalne. Pojawienie się aft poprzedza wystąpienie tzw. objawów prodromalnych, odczuwanych jako mrowienie i pieczenie. Występują one od 24 do 48 godzin przed pojawieniem się afty. Zmiany tego rodzaju powodować mogą dyskomfort i ból, które powstają w wyniku podrażnienia odsłoniętych zakończeń nerwowych w czasie codziennych czynności ‒ mówienia, picia, jedzenia, mycia zębów. Pamiętaj, że aftom może towarzyszyć również powiększenie okolicznych węzłów chłonnych [3, 4]

Afty są zazwyczaj niewielkie, choć mogą mieć średnicę nawet centymetra lub więcej. Z uwagi na rozmiar wyróżnia się następujące rodzaje aft:

• małe, tzw. afty Mikulicza – najczęstsze ze wszystkich rodzajów, płytkie nadżerki o średnicy mniejszej niż 1 centymetr, goją w ciągu 7‒14 dni, nie pozostawiają blizn;
• duże, tzw. afty Suttona – ich średnica przekracza 1 centymetr, mogą powodować trudności w mówieniu i jedzeniu, czas gojenia wynosi do 6 tygodni , mogą zostawić po sobie blizny;
• opryszczkopodobne – o średnicy 1–2 milimetrów, goją się w okresie 2–3 tygodni, występują bardzo licznie (nawet do 100 jednocześnie) [1, 3].

Co może powodować afty w jamie ustnej?

Zastanawiasz się, czy afty są zaraźliwe? Odpowiedź brzmi: nie, afty nie są chorobą infekcyjną. Za ich powstanie odpowiada szereg innych czynników. Jednym z nich jest delikatna błona śluzowa, nieodporna na urazy mechaniczne, takie jak nagryzienie czy otarcia. Aftom sprzyjają niedobory żelaza, witamin z grupy B (zwłaszcza kwasu foliowego), nietolerancja pokarmowa na gluten i inne czynniki alergiczne. Afta może się pojawić u osób z zaburzeniami wchłaniania z powodu schorzeń układu pokarmowego, a także u osób narażonych na stres czy przemęczenie umysłowe i fizyczne [4].

Mówiąc o przyczynach powstawania aft, nie można zapomnieć o nieodpowiedniej higienie jamy ustnej, jedzeniu brudnymi sztućcami, jedzeniu nieumytych owoców i warzyw, obgryzaniu paznokci czy gryzieniu długopisów. Do aft mogą predysponować choroby zębów – próchnica, zapalenie miazgi, a także nagromadzony kamień nazębny czy wyrzynające się zęby [5].

Afty u dzieci do 5 roku życia mogą świadczyć o zespole PFAPA (zespół okresowej gorączki z aftami, ostrym zapaleniem gardła oraz zapaleniem węzłów chłonnych). Typowe jest dla niego występowanie gorączki, zapalenia gardła, aftowego zapalenia jamy ustnej (najczęściej afta na języku i dziąsłach), a także powiększenie węzłów chłonnych zlokalizowanych w szyi. Zespół PFAPA ma nieznaną etiologię (przyczyny powstania, czynniki sprawcze), ustępuje samoistnie wraz z dorastaniem [6].

Pleśniawka a afta

Afty i pleśniawki to dwie odrębne przypadłości, które nierzadko bywają ze sobą utożsamiane lub mylone, co wiąże się z podobieństwem towarzyszących im objawów i umiejscowienia. Pleśniawki mają postać białych lub biało-czerwonych wykwitów. Można je porównać do ściętego mleka lub sera twarogowego. Pleśniawki mają tendencję do zlewania się ze sobą – zajmują wtedy sporą część błony śluzowej jamy ustnej. Rozwijają się w wyniku zakażenia grzybiczego. Głównym czynnikiem sprawczym są drożdżaki, a dokładnie bielnik biały (z łac. Candida albicans). Pleśniawki pojawiają się zwłaszcza u niemowląt. Mogą być skutkiem braku odporności, zaburzeń wchłaniania, niewłaściwych nawyków higienicznych lub antybiotykoterapii [7].