Czujesz wypalenie rodzicielskie? Nie obwiniaj się!

Wypalenie rodzicielskie dotyka wielu rodziców. Ty też czujesz jego objawy? Nie obwiniaj się, tylko sprawdź, jak sobie z nim radzić

Wypalenie rodzicielskie – co to takiego?

Wypalenie rodzicielskie to stan przygniatającego wyczerpania i znużenia rolą rodzica, utrudniający pełnienie tej funkcji. W takiej sytuacji opiekun dziecka powoli traci przyjemność z bycia ze swoim dzieckiem, może zacząć się od niego emocjonalnie odsuwać, odczuwać narastające wyczerpanie i nie potrafić znaleźć sensu w swoim życiu.

Wypalenie rodzicielskie to stosunkowo nowy termin, co wcale nie oznacza, że jest to zjawisko rzadkie. W Polsce nawet do 8% przebadanych rodziców wykazywało objawy wypalenia rodzicielskiego [1].

Wypalenie rodzicielskie to stan podobny do wypalenia zawodowego

Można powiedzieć, że wypalenie rodzicielskie jest stanem podobnym do bardziej znanego wypalenia zawodowego – podobne są nie tylko objawy, ale również leczenie. Charakterystyczne dla obu jest wyczerpanie, utrata poczucia sensu, brak radości z podejmowanej aktywności oraz spadek wiary we własne kompetencje. Wypalenie zawodowe jest szczególnie częste w zawodach, które zajmują się pomocą innym osobom [2] i częściowo wynika z ignorowania własnych potrzeb i przedkładania nad nie dobra innych osób. Podobnie wygląda to w rodzicielstwie.

Wypalenie rodzicielskie bywa trudniejsze, ponieważ jest mniej uznawane społecznie, a podczas gdy na wypalenie zawodowe otrzymasz zwolnienie, jako rodzic nie chcesz zostawiać dziecka na dłuższy czas.

Liczba przypadków wypalenia rodzicielskiego jest znacznie wyższa w krajach wysoko rozwiniętych, ponieważ wraz ze zmianami kulturowymi i cywilizacyjnymi zaczynamy traktować rolę rodzica w odmienny niż dotychczas sposób. Rodzicielstwo staje się misją do wykonania, w której oczekujemy bardzo dużo zarówno od siebie, jak i od dzieci. Do tego dochodzą:

• presja społeczna względem rodziców,
• wyidealizowany obraz macierzyństwa lub ojcostwa rodem z Instagrama,
• rosnąca atomizacja społeczeństwa – coraz rzadziej dziadkowie pomagają rodzicom
• coraz rzadsze wsparcie dla młodych rodziców ze strony rodziny,
• potrzeba utrzymania dotychczasowego standardu życia i pracy zawodowej mimo zmieniającej się sytuacji rodzinnej.

To wszystko sprawia, że coraz częściej młodzi rodzice nie są w stanie sprostać trudom rodzicielstwa, a wyczerpanie fizyczne, psychiczne i stres z łatwością doprowadzają u nich do syndromu wypalenia.

Syndrom wypalenia – objawy, których nie powinno się ignorować

Wypalenie rodzicielskie nie jest stanem, który pojawia się nagle. Zanim do niego dojdzie, można zauważyć mnóstwo sygnałów ostrzegawczych, które informują Cię, żeby o siebie zadbać, zanim stracisz przyjemność płynącą z rodzicielstwa.

Przede wszystkim zwróć uwagę na:

• zwątpienie we własne kompetencje rodzicielskie – jeśli coraz częściej wydaje Ci się, że nie dajesz rady jako rodzic albo że Twoje dziecko zachowuje się lub rozwija gorzej niż inne;
• zmęczenie macierzyństwem bądź rodzicielstwem;
• wypalenie emocjonalne;
• skłonność do wybuchów złości, łatwe frustrowanie się zachowaniem dziecka ‒ są to sygnały, że brakuje Ci zasobów i jesteś zbyt obciążona lub obciążony;
• narastającą utratę przyjemności z przebywania z dzieckiem – objawia się ona tym, że powoli przestajesz odczuwać pozytywne emocje wobec dziecka, a nawet jeśli zostawisz je pod opieką innych osób, nie cieszysz się z powrotu do niego i nie tęsknisz za nim;
• silne i nawracające emocje smutku, samotności i bezradności – zwróć na nie uwagę, jeśli w Twoim życiu nie wydarzyło się nic trudnego, jednak przebywając z dzieckiem, często doświadczasz tych emocji;
• poczucie winy – z jednej strony możesz nie mieć ochoty na bliskość ze swoim dzieckiem, a z drugiej odczuwasz silne poczucie winy z tego powodu;
• objawy psychosomatyczne – bóle głowy, brzucha, pogorszenie stanu zdrowia i brak energii mogą być objawem wypalenia [1,3].

Jak sobie radzić z wypaleniem rodzicielskim?

Jeżeli dostrzegasz u siebie pierwsze objawy wypalenia rodzicielskiego, nie czekaj i nie czuj się winna lub winny. Wypalenie to nic innego niż stan, w którym dawałaś/dawałeś drugiej osobie tak dużo, że zabrakło dla Ciebie.

Spróbuj określić trudności, które towarzyszą Ci na co dzień. Szczególnie narażeni na stan wypalenia są rodzice samotnie wychowujący dzieci, niemogący liczyć na wsparcie bliskich oraz obciążeni dodatkowymi wyzwaniami – przewlekłymi chorobami swoimi lub dziecka, trudną sytuacją materialną czy trudnościami rozwojowymi u dziecka. Porozmawiaj o tym z osobą otwartą i empatyczną. Być może wspierający będzie dla Ciebie kontakt z psychologiem.

Sprawdź też, ile obciążeń w twoim rodzicielstwie wynika z realnych obowiązków i czy można znaleźć kogoś, kto Cię w nich wesprze. Spróbuj odrzucić rzeczy, które nie są niezbędne – może część tego, co na siebie bierzesz, wynika z wygórowanych oczekiwań wobec siebie lub Twojego dziecka? Odpocznij…

Przede wszystkim jednak zajmij się sobą. Sprawdź, jakie masz niezaspokojone potrzeby i zastanów się, jak możesz o nie zadbać. Pomocna może być przy tym lista potrzeb NVC (skrót z ang. nonviolent communication, czyli porozumienie bez przemocy [4]). Jeżeli tego nie zrobisz, prędzej czy później naprawdę nie będzie już z czego dawać. Nie dopuść do tego, by przestać cieszyć się rodzicielstwem i swoim życiem.