Jakie prawa ma pracująca mama? Urlop macierzyński i rodzicielski w pigułce

Urlop macierzyński

Długość urlopu macierzyńskiego zależy od tego, czy urodzisz jedno dziecko, czy więcej. Urlop macierzyński przysługuje matce w wymiarze:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
• 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
• 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie [1].

Mama ma prawo wykorzystać urlop macierzyński 6 tygodni przed porodem oraz kontynuować go po porodzie. Najczęściej jednak kobiety decydują się na rozpoczęcie urlopu macierzyńskiego z dniem porodu.

Urlop macierzyński jest obowiązkowy. Możliwe jest jednak skrócenie urlopu macierzyńskiego do 14 tygodni i powrót do pracy. Z pozostałych 6 tygodni matka może zrezygnować na rzecz ojca dziecka ‒ w tym przypadku wyznaczona osoba ma obowiązek zrezygnowania z pracy zarobkowej na rzecz opieki nad dzieckiem [2].

Istnieją wyjątki, kiedy mama może skrócić urlop macierzyński do 8 tygodni, w przypadku gdy pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta ojciec dziecka lub inny bliski członek rodziny. Urlop można skrócić gdy

• matka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu;
• matka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem [3].

Są też inne, bardzo trudne dla kobiety okoliczności dotyczące urlopu macierzyńskiego przewidziane w prawie pracy. W przypadku urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej mama, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala [4].

Częste pytania dotyczą tego, jak długo otrzymuje się zasiłek macierzyński. Odpowiedź jest prosta ‒ tyle, ile trwa urlop. W czasie urlopu macierzyńskiego mama ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% wynagrodzenia. W tym okresie nie może jednak pracować zarobkowo.

Urlop rodzicielski

Jest to urlop nieobowiązkowy, który przysługuje rodzicom po urlopie macierzyńskim. Wynosi on:

• 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka
• 34 tygodnie w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci [6].

W 2022 roku kodeks pracy ma zostać zmieniony, aby dostosować prawo polskie do dyrektywy unijnej work-life balance. Nowy kodeks ma na celu włączenie i większe zaangażowanie ojca dziecka w wychowanie oraz wyrównać szanse matki na rynku pracy. Urlop rodzicielski będzie przedłużony o 9 tygodni opieki nad dzieckiem przez ojca. Tego czasu nie będzie można przenieść na matkę.

Urlop można wykorzystać jednorazowo lub podzielić na maksymalnie cztery części, przy czym żadna z nich nie może być krótsza niż 8 tygodni. Wyjątkiem jest urlop rodzicielski bezpośrednio po porodzie, który może trwać 6 tygodni, lub sytuacja, w której rodzicom zostało mniej niż 8 tygodni urlopu do wykorzystania.

Urlop rodzicielski ‒ kto i do kiedy może z niego korzystać?

Urlop można wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Rodzice mogą dzielić między sobą urlop wymiennie lub skorzystać z niego w tym samym czasie, wykorzystując wspólnie pulę 32 lub 34 tygodni.

Urlop rodzicielski ‒ czy jest płatny?

W czasie urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński (zasiłek rodzicielski), wypłacany przez ZUS. Kiedy mama zdecyduje się na urlop w pełnym wymiarze, po złożeniu wniosku do pracodawcy (na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu) będzie otrzymywała przez okres urlopu rodzicielskiego 80% wynagrodzenia. Jeśli wniosek złoży później lub urlop rodzicielski będzie podzielony, za pierwsze 6 tygodni otrzyma 100% wynagrodzenia, a za kolejne 60%.[5]

Po zmianach w kodeksie pracy, zasiłek macierzyński ma wynosić 70% wynagrodzenia. W przypadku, kiedy matka zdecyduje się na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze po urlopie macierzyńskim, wtedy zasiłek za czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego będzie wynosił 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.[5]

A jak jest z urlopem wychowawczym?

Jeszcze innym rodzajem urlopu przysługującego mamie po urodzeniu dziecka jest urlop wychowawczy, o którym dowiecie się w tym artykule.