Test na ojcostwo – co to jest i po co się go wykonuje?

Po co robi się test na ojcostwo?

Testy na ojcostwo mogą mieć charakter prywatny lub sądowy ‒ w obydwu przypadkach mają za zadanie ustalić tożsamość biologicznego ojca dziecka. Dokonuje się tego poprzez porównanie profili genetycznych badanych osób. Badanie DNA wykazuje prawdopodobieństwo graniczące z pewnością (99,99%) potwierdzenia ojcostwa i 100% jego wykluczenia [1]. Test na ojcostwo przeprowadza się, kiedy istnieją wątpliwości co do tożsamości ojca. Prywatnie wyniki badań DNA mają być użyteczne tylko dla osobistej wiedzy, można je wykorzystać jako dowód wstępny w sądzie lub we wniosku do prokuratury o wytoczenie sprawy. Ustalenie ojcostwa przez sąd jest zlecane w przypadku procesów związanych z określeniem alimentów, zaprzeczeniem lub uznaniem ojcostwa czy w przypadku spraw o dziedziczenie majątku [2]. Są również nieocenionym narzędziem w identyfikacji osób zaginionych.

Jak wygląda badanie i gdzie je zrobić?

Badanie na ojcostwo to badanie DNA. Opiera się na analizie kilkunastu (16–24) markerów genetycznych, czyli fragmentów DNA, które pokrywają się częściowo u osób ze sobą spokrewnionych. Do badania DNA wykorzystuje się próbki materiałów genetycznych dziecka i domniemanego ojca. Pamiętaj jednak, że można je przeprowadzić tylko za zgodą prawnego opiekuna dziecka, a kiedy nie ma takiej możliwości, wyłącznie na podstawie nakazu sądowego prokuratora [1].

W odróżnieniu od badania prywatnego, które może być przeprowadzone w placówce medycznej lub w domu po wysłaniu z laboratorium odpowiednich akcesoriów, badanie na ojcostwo z ramienia sądu wymaga obecności biegłego sądowego i świadków podczas pobrania materiału DNA, poddania analizie materiału od trzech osób – dziecka, matki i domniemanego ojca oraz przygotowania protokołu z całego postępowania [3].

Najczęściej analizie laboratoryjnej poddaje się wymaz błony śluzowej policzka. Wystarczy, że specjalnie przeznaczonym do tego patyczkiem potrze się wewnętrzną stronę policzka. Jeśli niemożliwe jest uzyskanie materiału do testu na ojcostwo w ten sposób, mogą zostać użyte tzw. mikroślady (np. pośliniony smoczek, obcięte paznokcie, używana chusteczka higieniczna, zużyty pasek do glukometru) lub krew [3].

Bez względu na rodzaj materiału użytego do badań DNA ważne jest jego zabezpieczenie, czyli pobranie w jednorazowych rękawiczkach i umieszczenie w sterylnym opakowaniu [3]. Testy na ojcostwo znajdują się w ofercie większości laboratoriów diagnostycznych.

Ile kosztuje badanie DNA na ojcostwo?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, ile kosztuje test na ojcostwo. Ceny zaczynają się od 500 zł i sięgają nawet 2000 zł [3]. Koszty badania DNA zależą od laboratorium oraz liczby porównywanych markerów genetycznych. Na ich cenę może również wpływać czas realizacji badania DNA. Test na ojcostwo najczęściej jest realizowany w ciągu 6‒7 dni roboczych, choć w niektórych placówkach istnieje możliwość szybszego uzyskania wyniku, co wiąże się z wyższymi kosztami [1]. Pamiętaj, że koszt testów na ojcostwo zleconych przez sąd pokrywa strona przegrana w procesie, choć możliwe jest też zalecenie przed sąd podziału kosztów lub zwolnienie z nich [2].

Czy można wykonać test na ojcostwo, zanim dziecko się urodzi?

Możliwe jest wykonanie testu na ojcostwo podczas trwania ciąży. Materiał do badania DNA pobiera się w czasie badań prenatalnych. Tzw. amniopunkcja może być wykonana po 14‒15 tygodniu ciąży [4], jednak z uwagi na inwazyjność takiego badania powinno się z nim zaczekać do urodzenia dziecka, jeśli tylko jest taka możliwość. Alternatywną metodą jest test na ojcostwo z krwi matki, w której znajdują się komórki płodu poddawane wyizolowaniu DNA dziecka. Takie badanie można wykonać od 9‒10 tygodnia ciąży [2].

Jak dokonuje się porównania DNA?

Badanie DNA ocenia zależności występujące między dzieckiem i rodzicem. Podczas zapłodnienia miesza się materiał genetyczny obu rodziców, w efekcie czego dziecko ma go po połowie od matki i ojca. Testy na ojcostwo opierają się tylko na analizie wybranych fragmentów DNA, które zawierają wielokrotnie powtórzone informacje. Ojcostwo stwierdza się, gdy dane fragmenty DNA dziecka mają odzwierciedlenie w DNA ojca, a wyklucza, gdy powyżej 3 analizowanych fragmentów DNA jest różne [2].