Planowanie ciąży – jakie badania wykonać przed zajściem w ciążę i kiedy współżyć?

Świadome planowanie ciąży – czy są oficjalne zalecenia?

Jak dotąd nie zostały opracowane oficjalne zalecenia Towarzystw Ginekologicznych odnośnie planowania ciąży. Jeśli chcesz się do tego dobrze przygotować, najlepiej skonsultuj z lekarzem ginekologiem chęć posiadania potomstwa. Specjalista ten podpowie, w jaki sposób zadbać o siebie, aby zwiększyć szanse na zapłodnienie oraz na urodzenie zdrowego dziecka. Prekoncepcja polega na kompleksowym przygotowaniu do rodzicielstwa. Kiedy rozpocząć świadome planowanie ciąży? Przygotowania najlepiej rozpocząć na 12 miesięcy przed poczęciem, a najlepszy czas na poczęcie dziecka to okres do 30. roku życia [1, 2].

Jakie badania zrobić przed planowaniem ciąży?

Podczas wizyt u ginekologa lekarz będzie się starał uzyskać jak najwięcej informacji na temat Twojego stanu zdrowia. W tym celu przeprowadzi z Tobą szczegółowy wywiad. Z pewnością znajdą się w nim pytania na temat poprzednich porodów i starań o dziecko oraz ewentualnych problemach z tym związanych. Lekarz zapyta Cię również o obciążenia zdrowotne występujące w najbliższej rodzinie, cykle miesiączkowe, pracę zawodową, stosowane leki i styl życia. Specjalista może też wykonać badanie przedmiotowe pozwalające ocenić stan dróg rodnych, a także rozszerzyć diagnostykę o badania obrazowe narządu rodnego, badanie cytologiczne i badania biochemiczne krwi i moczu [2]. Jakie badania przed planowaniem ciąży może zlecić lekarz? Ginekolodzy zachęcają do wykonania takich badań, jak:

• morfologia,
• poziom glukozy we krwi na czczo,
• grupa krwi i czynnik Rh,
• poziom cholesterolu w wybranych sytuacjach klinicznych,
• poziom witaminy D,
• badanie ogólne moczu,
• ALAT i ASPAT (tzw. próby wątrobowe) w wybranych sytuacjach klinicznych,
• poziom hormonów tarczycy (TSH),
• test na obecność wirusa cytomegalii, toksoplazmozy i różyczki,
• badania pod kątem ewentualnych zakażeń wenerycznych i na nosicielstwo wirusa HIV,
• prolaktyna [2].

Badania przed planowaniem ciąży mają na celu określenie Twojej kondycji zdrowotnej i wykrycie czynników, które mogłyby utrudniać zapłodnienie, a jeśli wyniki pokazywałyby odstępstwa od normy, ułatwią podjęcie odpowiednich działań leczniczych.

Jakie badania przed planowaniem ciąży warto jeszcze zrobić? Pamiętaj o kontroli stomatologicznej

Powszechnie wiadomo, że o zęby należy dbać, gdyż obecne w jamie ustnej chorobotwórcze bakterie mogą rozprzestrzenić się i doprowadzić do rozwoju stanu zapalnego w organizmie. Z uwagi na to, że ciąża jest przeciwwskazaniem do badań z wykorzystaniem promieniowania jonizującego, na którym opiera się większość badań obrazowych w stomatologii, zaleca się, aby zadbać o stan jamy ustnej przed planowaniem ciąży. Pamiętaj też, że jedno z częściej wykorzystywanych w diagnostyce obrazowej badań – RTG – również wiąże się z narażeniem na ten rodzaj promieniowania i powinno być unikane przez ciężarne. Co więcej, nie wszystkie środki wykorzystywane przez dentystów są bezpieczne dla płodu [2]. Zachodzące podczas ciąży zmiany wpływają negatywnie na zmiany próchnicze oraz nasilają choroby przyzębia. Te zaś nie tylko wiążą się ze zmianami miejscowymi, ale mogą doprowadzić do wtórnych zakażeń. Zatem o zęby i przyzębie warto zadbać przed zajściem w ciążę [3].

Jak planować ciążę? Postaw na zdrowy styl życia

Planowanie ciąży poza badaniami obejmuje zdrowy styl życia. Postaw na odpowiednie nawyki żywieniowe – odpowiednio zbilansowaną i urozmaiconą dietę, która dostarczy Ci wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Podejmuj regularną aktywność fizyczną. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia osoby dorosłe powinny wykonywać aktywność fizyczną przez 150–300 minut tygodniowo o umiarkowanej intensywności lub 75–150 minut o dużej intensywności [4]. Bardzo ważne jest również unikanie używek (palenia tytoniu, picia alkoholu i stosowania jakichkolwiek substancji psychoaktywnych) i zdrowy, regeneracyjny sen. Kobieta planująca ciążę powinna zadbać o komfort psychiczny, unikać narażenia na stres i nie przemęczać się. W ten sposób stworzy odpowiednie środowisko dla rozwoju ciąży [1, 2].

Planowanie ciąży a szczepienia. Czy szczepić się przed ciążą?

Niektóre szczepienia przed planowaną ciążą mogą uchronić Ciebie i dziecko przed groźnymi chorobami i ich skutkami. Jeżeli nie byłaś szczepiona na różyczkę, sprawdź, czy masz we krwi odpowiednie miano przeciwciał. Jeśli ich nie posiadasz, zaszczep się – warto! Pamiętaj, aby po szczepieniu szczepionkami żywymi odłożyć na pewien czas starania o dziecko. Kobietom planującym ciążę zaleca się również szczepienia przeciwko WZW (wirusowemu zapaleniu wątroby) typu B. Przed tym szczepieniem możliwe jest określenie poziomu przeciwciał w celu ewentualnej kwalifikacji do podania preparatu. Przy planowaniu ciąży rozważ zaszczepienie się przeciwko innym chorobom wirusowym, które mogłyby wpłynąć negatywnie na przebieg ciąży lub mogłyby wiązać się z ryzykiem wad u dziecka. Wśród zalecanych szczepień wymienia się m.in. te przeciwko COVID-19, grypie, czy ospie wietrznej [2].

Kalendarz planowania ciąży – kiedy współżyć? Czy można zaplanować płeć dziecka?

W trakcie przygotowań do ciąży powinnaś znać swój cykl menstruacyjny, by wiedzieć, w którym momencie jesteś najbardziej płodna, a tym samym kiedy masz największe szanse na zapłodnienie. Owulacja, czyli jajeczkowanie, ma miejsce z reguły w połowie cyklu. W czasie owulacji dochodzi do uwolnienia się z jajnika komórki jajowej, a w wyniku jej połączenia z plemnikiem dochodzi do zapłodnienia. Komórka jajowa przeżywa 12–24 godziny, a plemnik około 5 dni [5].

Największe szanse na zapłodnienie są w dniu owulacji lub jeśli współżycie ma miejsce w dniach bezpośrednio ją poprzedzających. Zbliżającą się owulację zapowiadają zmiany w ciele – temperatura ciała jest nieco wyższa, wydzielina z pochwy staje się przezroczysta i lepka (można ją porównać do białka jaja kurzego). Możesz skorzystać z aplikacji – kalkulatora dni płodnych, który poinformuje Cię o zbliżającym się jajeczkowaniu czy testów owulacyjnych, które wykrywają nagły wzrost hormonu LH, który stymuluje organizm do owulacji [1, 5].

Wiele osób pyta, jak począć chłopca lub dziewczynkę. W wielu poradnikach można przeczytać, że aby spłodzić chłopca, najlepiej współżyć w terminie owulacji, gdyż plemniki z chromosomami Y (odpowiedzialnymi za męską płeć potomka) są szybsze od tych z chromosomami X (żeńskimi), ale słabsze od nich – żyją krócej. Aby począć dziewczynkę, najlepiej współżyć kilka dni przed owulacją. Wówczas plemniki z chromosomami Y długo oczekujące na komórkę jajową nie przeżyją, a „zwycięzcami” będą wolniejsze, lecz dłużej żyjące plemniki z chromosomami X [6]. Lekarze i naukowcy nie potwierdzają jednak tej tezy [7]. Według nich nie ma żadnych zależności pomiędzy planowaniem ciąży a płcią dziecka. W dowolnym czasie podczas dni płodnych oraz w dowolnej pozycji może dojść równie dobrze do spłodzenia chłopca, jak i dziewczynki.