Antykoncepcja po ciąży i podczas karmienia

Zastanawiacie się, jaką metodę antykoncepcji wybrać, aby była skuteczna i bezpieczna dla zdrowia Waszego i dziecka (jeśli mama karmi maleństwo piersią)? Jedno jest pewne. Jedyna stuprocentowo skuteczna metoda antykoncepcji to „szklanka wody zamiast”, czyli inaczej mówiąc, wstrzemięźliwość seksualna. Kobiety, które nie karmią piersią, mają pełną swobodę w wyborze metody antykoncepcyjnej, jednak w przypadku mam karmiących są pewne ograniczenia.

Naturalne metody zapobiegania ciąży

Są one oczywistym wyborem wielu kobiet. Główne powody decydujące o stosowaniu naturalnych metod zapobiegania ciąży to brak akceptacji innych metod ze względów religijnych czy światopoglądowych, a także w przypadku stanu zdrowia uniemożliwiającego stosowanie antykoncepcji hormonalnej. Tego typu metody wymagają długiego okresu wstrzemięźliwości seksualnej po porodzie i dużej dyscypliny przy ich stosowaniu. Są to bezpieczne metody zapobiegania ciąży przy karmieniu piersią.

Kalendarzyk małżeński

Czyli metoda Ogino-Knausa, polegająca na obserwacji cyklu miesiączkowego przez kilka (od 6 do 12) miesięcy, z uwzględnieniem najdłuższego i najkrótszego cyklu. Na tej podstawie ustala się prawdopodobne dni płodne. Metoda ta jest uważana za najmniej skuteczną z naturalnych metod zapobiegania ciąży. Koniecznym warunkiem jej skuteczności są regularne, stabilne cykle. Oznacza to, że po porodzie i w trakcie karmienia nie można stosować tej metody w związku z ustalaniem nowego stanu gospodarki hormonalnej [1].

Metoda termiczna

Polega na codziennym badaniu temperatury ciała. Jednym z podstawowych warunków jest mierzenie temperatury ciała przed wstaniem z łóżka po ośmiogodzinnym, ciągłym wypoczynku. To jedno z wielu ograniczeń metody termicznej, które wyklucza jej skuteczność w przypadku mam, które wstają do maleństwa w nocy [1].

Metoda Billingsów

Inaczej ocena śluzu szyjkowego. Wraz ze zbliżającą się owulacją śluz szyjkowy staje się coraz bardziej kleisty i ciągnący (porównuje się go do białka jajka kurzego). Ta metoda ma niewiele ograniczeń, jednak wymaga dokładnej obserwacji śluzu. Można ją stosować w każdym okresie życia, także podczas karmienia piersią.

Testy owulacyjne

Są pomocne w ocenie okresu płodnego, oczywiście w przypadku, gdy młoda mama rozpoczęła już cykl menstruacyjny. Służą one do oceny momentu jajeczkowania. Wskazują wzrost poziomu hormonu luteinizującego (LH) w moczu. W ciągu 12 do 24 godzin od piku wydzielania hormonu LH następuje owulacja.

Dostępne są także testy owulacyjne ze śliny zawierające minimikroskop i pozwalające na oglądanie powiększonego obrazu kropelek śliny [2]. To jednak metoda, którą zastosujesz dopiero po pierwszym cyklu i przy założeniu, że cykle będą w miarę regularne – co w przypadku karmienia piersią może być problematyczne.

Metoda laktacyjnej niepłodności (LAM – Lactional Amenorrhea Method)

Jedną z najczęściej stosowaną na świecie metodą zmniejszającą liczbę potomstwa według ekspertów z Międzynarodowego Towarzystwa Planowania Rodziny jest przedłużone karmienie piersią [1].

Metoda ta została zalecona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), a jej skuteczność ocenia się na 98%. Po spełnieniu warunków i przy wyłącznym karmieniu piersią możliwość zajścia w ciążę wynosi 0,7%, a przy prawie wyłącznym karmieniu piersią (tzn. przy podawaniu do dwóch razy dziennie innych płynów) 2,9% przez pierwsze 6 miesięcy [3].

“Warunki niepłodności laktacyjnej wg metody LAM:

• Dziecko ma mniej niż 6 miesięcy.
• Dziecko jest karmione wyłącznie lub prawie wyłącznie piersią (dopajanie 2x dziennie, dokarmianie 1 raz dziennie).
• Mama nie miesiączkuje (nie pojawiła się żadna krwawa wydzielina z pochwy do 56 dni po porodzie).

Co zrobić, aby wzmocnić efekt niepłodności w czasie karmienia piersią?

• Karmić często, zgodnie z potrzebami dziecka, min. 6 razy na dobę, w dzień i w nocy.
• Unikać przerw w karmieniu dłuższych niż 4 godziny w dzień i 6 w nocy. (wg Mc Neilly)
• Karmić efektywnie (dziecko prawidłowo ssie i prawidłowo przybiera na wadze).
• Unikać dopajania i dokarmiania dziecka.
• Unikać smoczka do uspokajania dziecka
• Łączny czas karmienia w ciągu doby wynosi przynajmniej 100 minut na dobę. (wg Roetzera)”.[3]

Medyczne metody antykoncepcji

Ich skuteczność jest znacznie wyższa niż metod naturalnych, jednak w wyniku ich stosowania istnieje znacznie wyższe ryzyko wystąpienia skutków ubocznych.

Antykoncepcja hormonalna

Do podstawowych metod antykoncepcji hormonalnej należą:

• doustna tabletka antykoncepcyjna (tabletki jedno-, dwu- lub trójfazowe),
• plastry antykoncepcyjne,
• dopochwowe pierścienie antykoncepcyjne,
• ciągłe podawanie samych progestagenów,
• wstrzyknięcia domięśniowe/podskórne progestagenów o przedłużonym działaniu,
• wewnątrzmaciczny system uwalniania lewonorgestrelu,
• antykoncepcja hormonalna postkoitalna [4].

Najpopularniejszą metodą są doustne tabletki antykoncepcyjne. W praktyce mamom karmiącym zalecane są preparaty jednoskładnikowe. Jest to związane z niekorzystnym wpływem estrogenów (obecnych w antykoncepcji dwuskładnikowej) na karmienie, a także możliwością przenikania hormonu do mleka mamy.

Wkładki domaciczne

Jest to jedna z najpopularniejszych i skutecznych metod antykoncepcyjnych. Co ważne, mogą ją stosować mamy karmiące. Wkładkę można założyć bezpośrednio po porodzie, jednak zwiększa się wtedy prawdopodobieństwo jej wydalenia.[5].

Prezerwatywa

Należy do najpopularniejszych metod mechanicznych zapobiegania ciąży. Jej skuteczność jest stosunkowo wysoka, choć istnieje niebezpieczeństwo jej pęknięcia czy zsunięcia się podczas lub po stosunku.

Wazektomia

Jest to mikrochirurgiczna procedura, polegająca na przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów, które są odpowiedzialne za transport plemników do ejakulatu. Jej skutkiem jest niepłodność mężczyzny. Mężczyzna nadal może uprawiać seks, ale w jego spermie nie występują plemniki. Oznacza to, że szanse na zajście w ciążę przez jego partnerkę są praktycznie zerowe. Jest procesem potencjalnie odwracalnym (ale trzeba mieć świadomość, że szanse na odtworzenie ciągłości nasieniowodów i ich prawidłowej funkcji są bardzo niskie) [6].

Wybór metody antykoncepcyjnej jest bardzo indywidualną kwestią. I nie chodzi jedynie o kwestie zdrowotne czy laktację. Niektóre metody budzą kontrowersje, głównie związane z religią lub światopoglądem. Decyzję warto podjąć wspólnie, rozważając wszystkie za i przeciw. Dobrze także omówić tę kwestię z lekarzem, który rozwieje ewentualne wątpliwości.