Afty w ciąży – przyczyny powstawania i sposoby leczenia

Afty w jamie ustnej – przyczyny powstawania u ciężarnych

Afty to płytkie, owalne lub okrągłe, otwarte owrzodzenia w błonie śluzowej jamy ustnej, którym towarzyszy miejscowy stan zapalny. Istnieje szereg czynników, które mogą sprzyjać wystąpieniu aft w jamie ustnej w ciąży. Należą do nich m.in.:

• zmiany hormonalne towarzyszące ciąży (wzrost stężenia estrogenów i progesteronu) ‒ przyczyniają się one do przerostu i zwiększenia ukrwienia dziąseł, które stają się rozpulchnione i bardziej podatne na mikrourazy podczas codziennej pielęgnacji jamy ustnej. Te z kolei są jedną z głównych przyczyn powstawania aft;
• wzrost produkcji śliny i zmianę jej pH na bardziej kwaśny podczas ciąży. Stan ten sprzyja pogorszeniu stanu uzębienia i rozwoju próchnicy, która jest uważana za kolejny czynnik sprawczy występowania aft w jamie ustnej;
• nieprawidłowa higiena jamy ustnej ‒ korzystanie ze szczoteczki o zbyt twardym włosiu może powodować urazy tkanek miękkich w jamie ustnej. Zbyt rzadkie mycie zębów sprzyja namnażaniu się bakterii powodujących wspomnianą wcześniej próchnicę i odkładaniu się kamienia nazębnego, co może skutkować stanami zapalnymi dziąseł;
• niedobory witamin ‒ szczególnie witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza;
• stres i przemęczenie, które mogą powodować obniżenie odporności, a to sprzyja rozwojowi stanów zapalnych w organizmie [1, 2].

Afty w jamie ustnej w ciąży – czy są niebezpieczne?

Pamiętaj, jeśli obserwujesz u siebie częste afty, skonsultuj to z lekarzem stomatologiem, ginekologiem lub internistą, gdyż mogą one stanowić objaw niebezpiecznych dla Ciebie, ale i dla dziecka schorzeń. Afta na języku, dziąśle czy wardze może być związana z zakażeniem zatok przynosowych, jamy ustnej, migdałków lub przewodu pokarmowego. Może towarzyszyć zakażeniu wirusem opryszczki, niedoborom witaminowym, celiakii czy chorobie Leśniowskiego–Crohna. Obserwuj swój organizm, bo afty mogą świadczyć o rozmaitych chorobach, których dodatkowe objawy mogą być maskowane przez ciążowe dolegliwości [2].

Afty w ciąży ‒ co stosować?

Niewielkich rozmiarów (o średnicy do 1 cm) afta na dziąśle czy policzku zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 7‒14 dni, nie pozostawiając blizn. Jeżeli występują większe zmiany lub afty nie znikają po upływie 1‒2 tygodni, ciężarna powinna zgłosić się do lekarza.

Na afty w ciąży stosuje się działające miejscowo leki ‒ najczęściej w postaci maści lub żelu. Z bezpiecznych preparatów polecanych ciężarnym wymienia się te, które mają w składzie nanokoloid srebra i D-pantenol. Substancje te działają łagodząco na podrażnienia i przyspieszają regenerację błony śluzowej jamy ustnej. Poza tym tworzą ochronny film na błonie śluzowej i izolują miejsce zmienione od drażniących czynników zewnętrznych. Lekiem na afty w ciąży, który charakteryzuje się wysokim bezpieczeństwem stosowania, jest benzydamina (np. Hascosept). Działa ona przeciwzapalnie i odkażająco, zmniejsza odczuwanie bólu towarzyszącego stanom zapalnym [3].

Ciężarne nie powinny za to stosować popularnych produktów medycznych na afty z glikolem propylenowym, gdyż może się on przyczynić do zaburzeń w rozwoju płodu. Niewskazane jest też stosowanie salicylanów (pochodnych kwasu salicylowego) – szczególnie w trzecim trymestrze ciąży.

Jeżeli ból w jamie ustnej towarzyszący aftom staje się trudny do wytrzymania, ciężarna może zażyć paracetamol. Jest to substancja o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Pamiętaj, aby użycie jakiegokolwiek leku skonsultować ze specjalistą – lekarzem lub farmaceutą. Nie należy przyjmować żadnych leków na własną rękę.

Jak łagodzić afty w ciąży?

Na afty w ciąży pomocne mogą się okazać domowe sposoby. Jednym z nich są ziołowe płukanki. Poleca się napar z koszyczków rumianku, który wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe. Zioło to jest zaliczane do kategorii A bezpieczeństwa stosowania w czasie ciąży, a więc jest bezpieczne i można je stosować na każdym etapie ciąży [4]. Roztwory wody różanej skutecznie zmniejszają odczyn zapalny. Jamę ustną można też przepłukiwać roztworem soli. Przygotowuje się go według proporcji: pół łyżeczki soli na szklankę ciepłej wody. W łagodzeniu bólu spowodowanego aftami i przyspieszeniu procesu ich gojenia może pomóc także aloes.

Pamiętaj o uzupełnieniu niedoborów, w szczególności zadbaj o prawidłową ilość kwasu foliowego, żelaza, cynku i witamin z grupy B. Leczenie aft w ciąży obejmuje odpowiednią dietę – wskazane są produkty zawierające pałeczki kwasu mlekowego (np. naturalne jogurty), natomiast powinno się unikać słodyczy, potraw kwaśnych, słonych i ostro przyprawionych, które mogą nasilić dolegliwości.

Podstawą leczenia aft jest prawidłowa higiena jamy ustnej. Należy dokładnie myć zęby i język szczoteczką do zębów z syntetycznych (nylonowych), miękkich, gęsto ułożonych włókien, uważając, aby nie zranić śluzówki jamy ustnej. Zaleca się oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych i płukanie jamy ustnej bezalkoholowym roztworem chlorheksydyny o stężeniu 0,12% w II i III trymestrze ciąży [5].

Autor: dr nauk o zdrowiu Olga Dąbska
Konsultacje merytoryczne: lek. Agnieszka Widera